Devlet elindeyken madende sadece iki kaza meydana geldi. Soma madeninin işletmesi 2005 yılında, Ak Parti iktidarı döneminde ise özel sektöre verilmişti. Soma'ya 34 yıl önce Bülent Ecevit el koymuş, devletin uhdesine almıştı. 1984 yılında bölgede üretime başlayan TKİ döneminde sadece iki kaza meydana gelirken, Soma'da facia devletin üretimi özel sektöre devretmesinden sonra mı geldi sorusu gündeme bomba gibi düştü.

Başbakan Bülent Ecevit, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı'ndan sonra batılı ülkelerin Türkiye'ye yönelik ambargoları ve bunun sonucunda yaşanan enerji krizini aşmak için attığı adımlardan biri de madenlerin kamulaştırılmasıydı. 1978 yılında çıkarılan 2172 sayılı Devletçe İşletilecek Madenler Hakkında Kanunla, özel sektöre ait kömür, bor ve demir maden sahaları kamulaştırma kapsamına alındı. Yasanın ardından çıkarılan 3 adet Bakanlar Kurulu Kararıyla da aralarında Soma'nın da bulunduğu tüm bor, kömür ve demir sahaları devletin uhdesine alındı. Ecevit'in hükümet programında 'Enerji ve sanayideki atılımlar doğrultusunda hammadde girdilerinin büyük ölçüde ülke doğal kaynaklarından verimli ve güvenilir bir biçimde sağlanabilmesi için öncelikle önemli linyit yatakları ile demir cevheri ve bor tuzlarının kamu kuruluşlarınca işletileceği' ilan edilmişti.

ENERJİ KRİZİ BAŞLAMIŞTI

Maden Mühendisleri Odası eski Başkanı Mehmet Torun, Kıbrıs ambargosu nedeniyle Türkiye'de enerji krizi başladığını anımsatırken, hükümetin bu sorunu çözmek için karar aldığını anımsattı. Kendi enerjimizi üretmek için hükümetin, Soma'nın da aralarında bulunduğu kömür madenlerini kamulaştırıp, sahaları birleştirerek havza madenciliğine geçilmesi ve ortalarına da elektrik santrali kurma planı yaptığını söyledi. Torun, yine ambargo nedeniyle Batılı ülkelerin Türkiye'ye santral teknolojisini vermediğini vurgulayarak, "Elimizde yeterli kaynak yok, para yok, teknoloji yok. Batı ambargo uyguluyor. Biz de Rusya, Çekoslavakya, Macaristan, Romanya, Polonya gibi Doğu Bloku ülkelerine maden sattık, karşılığında bize santral yaptılar. Şimdi teknolojisi eski diye beğenmiyoruz ama o dönem hayatımızı kurtarmıştı" dedi.

ÖLÜMLERİ KAR HIRSI MI GETİRDİ?

Yaşanan maden faciasının ardından sendikalar ve mimar mühendis odaları, özel sektörün daha fazla kar elde etmek için, bir yanda üretimi artırma baskısı kurarken, diğer taraftan maliyetleri düşürmek için iş güvenliğini göz ardı ettiğini iddia ediyor. 1984-2005 yılları arasında Türkiye Kömür İşletmeleri'nin (TKİ) kendi eliyle kömür çıkardığı Soma Bölgesinde, kayıtlara geçen büyük bir kaza bulunmuyor. Oysa 2005 yılından itibaren Soma’daki maden ocaklarının özel sektör eliyle işletilmeye başlamasının ardından ölümlü kaza sayılarında da artış yaşandı. Türk Maden Mühendisleri Odası'nın verilerine göre, son yıllarda özel sektörün devreye girmesiyle kömür üretiminde devletin payı her geçen gün azalırken, özel sektörün payı ise büyük bir artış gösterdi. Bu artışla birlikte maden kazalarında adeta patlama olurken, 1992'de TKİ'ye ait Kozlu işletmesinde meydana gelen ve 263 işçinin hayatını kaybettiği kaza da özel sektöre ait bölümde meydana gelmişti.

SAHALARI ARTIRDI, İŞÇİYİ KATLADI

Resmi rakamlara göre 285 işçinin hayatını kaybettiği Soma Kömür A.Ş, 2005 yılında TKİ ile sözleşme imzaladı. 2016 yılına kadar yıllık asgari 1 milyon ton kömür çıkarma taahhüdünde bulundu. 2009 yılında ise TKİ ile rödovans anlaşması yapan şirket, işçi sayısını 1600'den 6 bin 500'e yükseltirken, kömür çıkarma maliyetini de büyük ölçüde düşürdü.

CİNER DEVRETTİ

Kazanın yaşandığı maden önce 11 ağustos 2006'da Park Teknik'e verildi. Ancak Park Holding 3 yıl sonra madeni devretmeye karar verdi. 15 milyon ton üretimin kalan 14.2 milyon tonunun üretilmesi işini aynı şartlarla Soma Kömür İşletmelerine devretmek üzere TKİ’ye başvurdu. Başvuru kabul edilerek, saha 20 Ekim 2009'da Soma Holding tarafından devralındı. 2012 yılında sözleşme birim fiyatı güncellendi. Soma Holding’e ayrıca 2012 yılında ek bir iş de verildi. 8 Kasım 2012 tarihinde TKİ Işıklar yer altı ocağında bulunan yaklaşık 6 milyon ton rezervin üretilmesini ek iş olarak Soma Kömürleri AŞ’ye verdi. Soma Kömür, son olarak 2011 Ekim Zonguldak’ta da rödovans karşılığı işletme ihalesi kazandı.

ŞUBAT'TA ZEHİRLİ GAZ

SUÇLAMASI SOMA’daki madeni işleten holdingin aynı bölgedeki diğer maden çalışmaları nedeniyle şubat ayında haberlere konu olduğu da ortaya çıktı. Basında çıkan haberlerde bine yakın maden işçisinin çalıştığı Işıklar bölgesinde özellikle yer altında mekanize üretim ayakları kurulumlarını arttırmak amacıyla yapılan yoğun çalışmalar nedeniyle çok sayıda işçinin toz ve zararlı gazlara maruz kaldığı iddia edildi. Bir haftalık dönemde yoğun gaza bağlı zehirlenmelerin yaşandığı ve tozdan etkilenen işçilerin işi bırakmak zorunda kaldığı ve maden ocağında yeraltı gaz değerlerinin tutanaklarda yüksek yazıldığı iddiası da haberlerde yer aldı.

Hürriyet