Giriş
Soma’daki felaket canınızı yaktı şüphe yok. Ama şimdi 3 dakikalığına gözyaşlarınızı tutun ve katliamın olası faillerinin izini sürelim. Failler ekonomik düzenimizin 3 acımasız aktörü: Bezirgan, dayıbaşı, 4857... O düzeni anlamaya çalışalım..
Ekonomik gelişim rakamlarını her şeyden üstün tutan neoliberal iktisatçılar şöyle der: “Altyapı yatırımları süren gelişmemiş ülkelerde agresif kalkınma modelleri olağandır. İş kazalarının artması da doğaldır.”
İşçi ölürken sektör ölmesin!
Tuzla tersanelerinde 2000’lerin başındaki kazalar neoliberal mantığa uyar. Gemi üretimi üç katına çıkarken işçi ölümü benzer oranda artmıştı. Dönemin Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’ın yaklaşımı tipiktir: “Gemi inşasındaki başarımızı, dünyada provoke etmek isteyenler var. Eksikleri giderelim ama sektörü öldürmeyelim.”
Elbette “Sektör değil işçi ölsün” demek istememiştir Çağlayan ama yaklaşımı bize çok şey anlatıyor: İşin fıtratında ölüm olduğunu söyleyenler için ekonomik büyüme tesellidir. Şimdi kömürdeki duruma bakalım...
Türkiye, 2002’den 2012’ye kadar kömür üretimini yüzde 15 artırmış. 10 yıla yayılmış bu oran artış bile sayılmaz. Aynı 10 yılda, üretilen 1 milyon ton kömür başına ölen işçi sayısı 6.04’ten 7’ye yükselmiş. Başka bir deyişle oransal olarak ölüm yüzde 16 artmış. Yani iş güvenliği, yeni teknolojilere rağmen bırakın ileri gitmeyi dibe inmiş.
Bir de kömür üretiminin 1 numarası Çin’e bakalım. 2002’den 2012’ye kadar üretimi 3 katına çıkarmışlar. 1 milyon ton üretim başına ölüm sayısını 3.98’den, 1.1’e düşürmüşler. Oransal olarak ölümler 4’te 1’e inmiş. Yani güvenlik 4 kat artmış. Çin’den söz ediyoruz. Hani işçinin sırtından büyüdüğü için çok eleştiriyoruz ya.. o ülke. İşte biz onlardan gerideyiz.
Düşük maliyetin bedeli can
Bu arada, “Maliyeti düşürdük” diye övünüyor maden sektörü. Maliyet düşünce kar artmış ama ortaya çıkan rant, artan üretim olarak ülkeye fayda getirmemiş. Kime fayda etti acaba? Kar uğruna hiçbir değer tanımayan tüccara bezirgan denir. İşçi öldü, bezirganın başı yükselerek arşa değdi, buna rağmen ekonomimiz kazanamadı.
Vicdansız neo-liberal modelden bile acımasız düzenimiz var. Bezirganın ekmeğine yağ sürenin taşeronluk olduğunu biliyoruz. Kendilerinin, yasada ‘alt işveren’ diye fiyakalı bir titrleri var.Halk dilini tercih edersek ‘dayıbaşı’ demek uygun düşer.
Bu işçi simsarları, emek pazarlarlar. AKP’nin çıkardığı 4857 sayılı iş yasası dayıbaşıların ekmeğine yağ sürer.
3 dakika bitti... Ağlamaya devam.
