Giriş
Bugün 2 Nisan, Dünya Otizm Farkındalık günü... Tüm dünyada hızla artan bu nörolojik gelişim bozukluğunu yeterince tanıyor muyuz? Genelde ilk 3 yaş içinde ortaya çıkan ve yaşam boyu süren, özellikle sosyal ilişkiler kurma ve sürdürmede zorluklara neden olan otizmin, göz teması kurma ve jest-mimik kullanımı gibi sözsüz iletişimde zorluk yaşanması, konuşma kabiliyetinin geç ya da sınırlı olması, kolları sallama ve yüksek seslerden hoşlanmama gibi belirtileri bulunmaktadır. Genetik faktörlerin yanı sıra, çevresel koşulların, yanlış beslenme, çevre kirliliği, kimyasal maddeler, yanlış ilaç kullanımı, ağır metallerin de otizmi tetiklediği belirtilmektedir. Başkalarıyla etkileşimde bulunmayı engelleyerek bireyin kendi iç dünyasıyla baş başa kalmasına yol açan otizm, çocukların sosyal iletişim, etkileşim ve davranışlarını olumsuz olarak etkilemektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2021 verilerine göre; dünyada yaklaşık 160 çocuktan 1’inde teşhis edilen otizm erkek çocuklarda kız çocuklara oranla 3-4 kat fazla görülmektedir.
700 BİNE YAKIN ÇOCUK
21 yıldır otizm farkındalığı ve erken tanının önemi için çalışan Tohum Otizm Vakfı’nın verilerine göre ülkemizde 2 milyonun üzerinde otizmli birey ve bu durumdan etkilenen 8 milyonun üzerinde aile ferdi, 0-18 yaş grubunda 700 bine yakın otizmli çocuk ve genç bulunuyor. Ancak bunlardan sadece 42 bine yakını eğitime ulaşabiliyor. İŞKUR verilerine göre iş gücünde sadece 100 otizmli birey yer alıyor. Her otizmlinin kendine özgü ihtiyaçlarını daha iyi anlamak ve toplumsal kabulünü sağlamak için kamuoyunda otizm farkındalığı yaratılması gerekiyor. Bu önemli konuyu sahiplenen, otizmli gençlere eğitim ve istihdam sağlayan öncü projeler var.
İSTİHDAM OLANAĞI SUNULUYOR
Eker Süt Ürünleri, İŞKUR verilerine göre en az istihdam edilen engelli grubu olan otizmli bireylerin iş yaşamına dahil olmasını sağlıyor. Türkiye’deki ilk iş koçu destekli istihdam modeli olan ‘Otizmli Bireyler İş Gücünde’ modeli ile 13 otizmli personeli istihdam ederek bu alanda önemli bir boşluğu doldurmayı hedefliyor. Eker’in, Tohum Otizm Vakfı danışmanlığında 2018’den beri yürüttüğü bu model otizmli yetişkinlerin fabrika ortamında uygun koşullar sağlandığında ve doğru yöntemlerle eğitimleri tamamlandığında iş koçlarının desteği ile çalışabileceklerini gösteriyor. Eker Süt Ürünleri, diğer kurumların da bu modeli bir kılavuz model olarak kullanmasını sağlamak ve otizmli bireylerin istihdamının yaygınlaştırılmasına destek olmak için danışmanlık hizmeti de veriyor.
ÇALIŞMA HAYATINA KAZANDIRIYOR
NHL Sağlık Lojistik Hizmetleri otizmli bireylerin topluma kazandırılması amacıyla “Otizmli Bireyler Lojistikte” projesini hayata geçirdi. NHL, 2022’de İstanbul’da bulunan tesisinde başlattığı istihdam modeli ile bilimsel temellere uygun olarak otizmli bireylerin hem çalışma hayatına hem de toplumsal hayata dahil olmalarını destekliyor.
HER SINIF BİR TOHUM
Otizmli öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun eğitim araçlarını temin etmeyi, onlara burs vermeyi amaçlayan Tohum Otizm Vakfı “Her Sınıf Bir Tohum” projesi ile Türkiye’de 42 ilde 186 özel eğitim sınıfını yeniledi, binlerce özel eğitim öğretmenine eğitimler verdi. Vakfın Genel Müdürü Burçak Karakaya, “21 yıldır otizmde bilinen tek çarenin erken tanı ve yoğun, sürekli eğitim olduğunu her fırsatta vurguluyoruz. Bugün ülkemizde eğitim çağındaki yaklaşık 700 bin otizmli çocuktan yalnızca 41 bin 854’ü eğitime ulaşabiliyor. Kurumların desteği ile yenilediğimiz özel eğitim sınıflarının sayısının artmasını diliyoruz” dedi.
SINIF ÖĞRETMENLERİ İÇİN PROGRAM
Takeda Türkiye, “Her Sınıf Bir Tohum” projesi kapsamında Sarıyer Uğur Erkey İlkokulu’ndaki özel eğitim sınıfı malzemelerini temin ederek, sınıf öğretmenleri için kapsamlı bir program oluşturdu. Bu kapsamda özel eğitim öğretmenlerine “Dil ve İletişim Becerilerinin Öğretimi”; genel eğitim sınıfı öğretmenleri ve okul personeline “Otizmli Öğrencilerle Çalışmak”; öğrencilere ise “Akran Farkındalığı” eğitimleri verilecek. Ayrıca ilçe sakinleri, öğretmenler ve ebeveynler için “Otizmli Çocukların Özel Eğitimi” konulu eğitimler düzenlenecek.
ÖZEL EĞİTİM FIRSATI
Anadolu Sigorta 100. yılı kapsamında Tohum Otizm Vakfı işbirliği ile Ümraniye Çakmak Şehit Mahmut Coşkunsu Ortaokulu’nda otizmli öğrencilerin eğitim aldığı özel eğitim sınıfını yeniledi.
ÜCRETSİZ EĞİTİM
Tohum Otizm Vakfı, eğitim portalı ile otizmli çocukların özelliklerine, evde erken müdahale çalışmalarına, davranış sorunlarıyla başa çıkmaya ve onları yaşama hazırlamaya yönelik ücretsiz eğitimler sunuyor. www.tohumotizmportali.org
OTİZMİN BELİRTİLERİ
Uzmanlar eğer çocuğunuz;
Göz kontağı kurmuyorsa,
İsmi söylenince dönüp bakmıyorsa, söyleneni işitmiyor gibi davranıyorsa,
Konuşmada yaşıtlarının gerisinde kalmışsa, özel bir dil kullanarak garip konuşuyorsa veya konuşması hiç gelişmemişse,
Gözleri sık sık bir şeye takılıp kalıyorsa,
Anlamsız gülme veya ağlama krizleri varsa,
Parmağıyla istediği şeyi işaret ederek göstermiyorsa,
Oyuncaklara amacına uygun oynamayı beceremiyorsa,
Ellerini kanat gibi çırpma, parmak uçlarında yürüme, eşyalar etrafında dönme gibi yineleyici hareketleri (stereotipi) varsa,
Bir şarkının bir bölümünü tekrar tekrar söylemek, dolapların kapaklarını sürekli olarak açıp kapatmak, bazı eşyaları döndürmek veya sürekli sıraya dizmek gibi çeşitli ilgi ve davranış takıntıları varsa,
Günlük yaşamındaki program değişimlere aşırı tepkiler veriyorsa,
Kendisine ve çevresine yönelik zarar verici davranışlara sahipse, en kısa zamanda doktora başvurmanızı öneriyor.
