Zareh Penyamin’in iki halısı

Bugün “memleketi kurtarma yazıları”na ara veriyorum. Dolar 4 liraya dayandı, faizler mecburen yükseltildi. Siyaset gergin. Rıza Zarrab davası ABD ile ilişkileri yay gibi gerdi.

Güneşli bir havada Sultanahmet’e doğru yürüyoruz. Pargalı İbrahim Paşa Sarayının (İslam Eserleri Müzesi) önündeyiz. “Kumkapı Halıları Sergisi” merakımızı çekiyor, içeriye giriyoruz.

Büyüleniyoruz. Şimdiye dek gördüğümüz halıların hiçbirine benzemeyen sıra dışı yapıtlarla karşı karşıyayız. Önlerinde dakikalarca durup seyrediyoruz. Filler, ejderhalar, kaplanlar rengarenk halılardan bize bakıyor. İpek, altın ve gümüş ipliklerle dokunmuşlar.

Halılar İstanbul’un Kumkapı semtindeki tezgahlarda, evlerde Ermeni kadınların tezgahlarında 1890-1949 yılları arasında dokunmuş. Kimi halıların dokuma ustaları da erkek. Halılarda yaratıcılarının isimleri de yazılı.

Tosunyan, bu isimlerden biri. Onunla ilgili şu bilgiler veriliyor: “İstanbul ekolünden olan Tosunyan; Agop Kapucuyan, Zareh Penyamin ve Garabed Apelyan gibi ustalardan esinlenmiş yenilikçi ve üretken bir kişiydi. Kendisi halı üretmemiş, genellikle Agop Usta’ya halı dokutmuştur. Tosunyan halıları uzun havları, parlak renkleri ve halıların bitişine dokuttuğu kendi alamet-i farikası olan içinden beyaz bir çizgi geçen ince kırmızı ilmikleriyle diğerlerinden ayrılır. Desen olarak mitolojik hayvanları sıkça kullanmıştır. Çeşitli sürüngenler, kanatlı aslanlar, ejderhalar, pars ve aslanlarla beraber bazen keçi, geyik ve fil gibi hayvanları da kullandığı görülür. Halıları Amerika ve İngiltere’de büyük ilgi çekse de, 1930'lu yılların başındaki ekonomik kriz ve 2.Dünya Savaşı Tosunyan’ın atölyelerinin kapanmasına neden olmuştur."

Zareh’in doktoru

Sergide, halıcı Avak Usta’yla yapılmış bir video söyleşiden hayran kaldığımız halılarının gizli dünyasını dinliyoruz; Kumkapı halıcılığının simgesinin Zareh Penyamin usta olduğunu öğreniyoruz. Dramatik bir hayat yaşamış, ileri yaşında kimsesiz kalmış ve hastalanmış. Yaşamının son günlerinde kendisini genç bir doktor sahiplenmiş. O da doktora iki halısını hediye etmiş. 1975 Avak usta bu iki halıyı o doktorun evinde görmüş ve satın almak istemiş, “Yüzbin dolar veririm” demişti. Artık profesör olan doktor, teşekkür edip satmayacağını söylemişti. Zareh’in halıları bugün altın değerinde. Arkas Holding koleksiyonu bu değerli halılar, İslam Eserleri Müzesinde sergileniyor. 20 Kasım’da bitecek olan sergi bir ay uzatıldı.

Tiyatro

Devlet Tiyatrolarının sahnelediği “Karmakarışık” isimli, komedi Cevahir AVM’de. İki saat boyunca gülmek, gülümsemek, neşelenmek istiyorsanız, bu başarılı oyunu tavsiye ederim.