Giriş
Sabahattin Ali'nin 'Kürk Mantolu Madonna'sı neden çok satıyor?
Son yıllarda satış rekorlar kıran ‘Kürk Mantolu Madonna’nın yazarı Sabahattin Ali’nin tüm eserleri, Atilla Birkiye tarafından "Sabahattin Ali’nin Yapıtlarını Sevme Sözlüğü"nde madde madde incelendi
Edebiyatçı-yazar Atilla Birkiye, ‘Sabahattin Ali’nin Yapıtlarını Sevme Sözlüğü’ adlı kitabında Türk edebiyatının unutulmaz kaleminin eserlerinde işlediği meselelere değindi.Kitabında Sabahattin Ali’nin çalışmalarını A’dan Z’ye doğru ‘Fedakarlık’, ‘İroni’, ‘Gözyaşı’, ‘Ölüm’, ‘Berlin’ ve ‘Defter’ gibi başlıklar altında değerlendiren Atilla Birkiye'yle Karar gazetesinden Erkut Tezerdi konuştu.İşte o röportaj:
Sabahattin Ali eserlerinin yıllardır en çok satanlar listesinden düşmemesini nasıl değerlendirirsiniz?
Bir moda olma durumu var. Moda benim için uzakta olması gereken bir şey ama konu Sabahattin Ali’nin kitapları olunca,doğrusu pek rahatsızlık duymuyorum. Büyük bir yazarın yapıtlarının okunması; bir zamanlar basılamayan, unutturulan kitapların şimdi büyük ilgi görmesi, geç de olsa sevindirici tabiî ki. Bu arada, Kürk Mantolu Madonna çok büyük ilgi görüyor; ötekiler onun gibi değil.
Eserleri arasında üslup ve konu bakımından en farklısı hangisi?
Hasanboğuldu hikâyesi, bir anlamda yerel bir mit oluşturma (yazma) denemesidir ve çok başarılıdır. Dili de çok farklıdır; başka yapıtlarında gördüğümüz ifâde olarak ‘şiir’i değil de bu hikâyesinde neredeyse şiirin kendisini buluruz. İlk ve son hikâyeleri arasında biçem farkı var. Bu gelişim açısından doğal, yazar giderek yetkinleşir. Son hikâye kitabı "Sırça Kümes"te, kitaba adını veren olmak üzere üç masal yer alır. Ancak bu masallar büyükleredir ve toplumsal bildirisi vardır. Nitekim "Sırça Kümes"e dava açılacak, yıllarca okurdan uzak tutulacaktır.
Hangi sorunları dile getiriyor?
Eserlerinde tema olarak en çok aşkı görüyoruz. Üç romanı aşk üzerine; aşk, hikâyelerinde de hatırı sayılır biçimde yer alır. Zaten bu da beni Sabahattin Ali’ye çeken en önemli edebî motifdir. Gerçekçiliğinin yanı sıra onun bir romantizmi var, bu inkâr edilemez. Aşk ile birlikte doğa betimlemeleri ve sevgisi, bunun en önemli göstergelerindendir. Aşk vardır ama bireyin iç dünyasını ‘yaşamın hâlleri’yle de görürüz. Bazen insanın, egemen sistem ve güçlü olan tarafından ezildiğini, sömürüldüğünü de okuruz. Açlık ki bu toplumsal bir sorundur, fakirlik, ilkel koşullarda insanın yaşamı, ilaçsız-doktorsuz olmak da öyle... Bu konuları kaleme getirmiştir.
Konu hatları yönünden ‘çatışma’ hangi eserinde daha yoğun?
Her üç romanında da çeşitli biçimlerde okuruz çatışmayı. Düalist bir birey olarak tanımlayabileceğimiz "İçimizdeki Şeytan"ın ana karakteri Ömer’in iç çatışması, bana göre Huzur’un Mümtaz’ına bir kıvılcım, bir işaret. En azından yazınsal akrabalığı var. Hikâyeye gelince! Sabahattin Ali’nin başarısı da önce budur yani hikâyenin kısalığı içinde dramatik çatışmayı, bazen iç çatışmayı derinleştirerek vermiş. Bazen insan ile doğa arasındaki çatışmayı da çok etkileyici olarak o kısa metinde okuruz. En tipik örneği, kardeşlerine ekmek götürmek uğruna iki maşrapa ayran satmak için ölüme doğru yol alan "Ayran"daki Küçük Hasan’dır.
Edebiyat eleştirmenleri Sabahattin Ali’nin adını, kırsal ve kasaba kültürünü en iyi anlatan yazarların başında geçirir. Bunun için neler söylersiniz?
Doğrudur. Güçlü bir gözlemci ve bunları canlı dahası inandırıcı bir biçimde betimlemiş. Çocukluğunda ve gençliğinde yaşadığı, öğetmenliğinde dolaştığı yerler, olaylar, kişiler hikâyelerine girmiş. Kurmacanın mantığı içinde girmiş. Taşra ve köy, hikâyelerinde daha çok; romanlarından yalnızca Kuyucaklı Yusuf’ta var taşra, biraz da kır. Dönemin sorunlarıyla ele alınmış.
Peki Kürk Mantolu Madonna diğer eserlerine göre neden çok popüler?
Her şeyden önce güzel bir roman. Bu kadar ilgi görmesinde fısıltı gazetesinin etkisi belli ki çok.100 Temel Eser’e alınması da çok önemli. Öte yandan romanın konusu ilginçtir hatta sıra dışıdır; beklenmedik biçimde gelişen hüzünlü bir aşk öyküsü vardır, sıradan bireyin derinlikli iç dünyası anlatılır. Bunlar da çok çekicidir ve çok etkili yazılmıştır. Ancak tam anlamıyla bu romana olan yoğun ilgiyi de anlamış değilim, anlamam da gerekmiyor zaten!
SABAHATTİN ALİ KİMDİR?
25 Şubat 1907 tarihinde Gümülcine İğridere'de doğdu. İlköğrenimini Üsküdar, Çanakkale ve Edremit'te yaptı (1921). Balıkesir Muallim Mektebi'ni bitirdi (1927). Aynı yıl Yozgat Cumhuriyet İlkolulu'na öğretmen oldu. Milli Eğitim Bakanlığı bursuyla 1928'de Almanya'ya gitti. 1930 yılı mart ayında yurda döndü. Aydın ve Konya'da öğretmenlik yaptı. Resimli Ay dergisinde öykülerini yayınlamaya başladı.
Atatürk'e hakaret ettiği gerekçesiyle tutuklandı. Bir yıla hüküm giydi. Konya ve Sinop hapishanelerinde yattı. 1933 yılında memuriyet kaydı silindi. Cumhuriyet'in onuncu yıl dönümünde çıkarılan afla hapisten çıktı. Yeniden memur olabilmesi için bağlılığını ispatlaması istendi. Bu amaçla 15 Ocak 1934 tarihli Varlık dergisinde (13. Sayı) "Benim Aşkım" başlıklı, Atatürk'e övgü şiiri yayınladı. Karşılığında MEB Talim Terbiye Dairesi Mümeyyizliği'ne atandı. 1937'deki askerliğini takiben önce Ankara Musiki Muallim Mektebi Türkçe öğretmenliğine ardından çevirmen, öğretmen ve dramaturg olarak çalışacağı devlet konservatuarına atandı.
1945'de Yeni Dünya gazetesinin, 1946'da Marko Paşa'nın neşrine katıldı. Marko Paşa'daki yazıları yüzünden çeşitli kovuşturmalara uğradı. Bunlardan birinden 7 ay hüküm giydi. 1948'de Zincirli Hürriyet'teki bir yazısından dolayı yine hakkında kovuşturma açıldı. Nakliyeciliğe başladı. 1 Nisan 1948 tarihinde yurt dışına kaçma girişimi sırasında öldürüldü. Cesedi öldürülüşünden iki buçuk ay sonra bulundu.ESERLERİ:Hikayeleri: Değirmen, Kağnı, Ses, Yeni Dünya, Sırça Köşk.Roman: Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kürk Mantolu Madonna.Şiir: Dağlar ve RüzgarOyun: Esirler