Astım tedavisinde merak edilenler: Nefes darlığı, öksürük ve hırıltıyı önemseyin

Göğüs Hastalıkları Uzmanı ve GSK Türkiye Solunum Bilimsel Danışmanı Prof. Dr. Tunçalp Demir, astım hakkında en sık sorulan soruları yanıtladı.

 Astım nasıl bir hastalıktır?

Astım genetik faktörler, sigara dumanı, hava kirliliği ve benzeri birçok nedenden kaynaklanabilen, periyodik olarak havayollarında daralma ile kendini gösteren akciğerlerin kronik iltihabi bir hastalığıdır. Astım her yaşta görülebilmekle birlikte çocukluk ve gençlik döneminde görülme sıklığı daha yüksektir ve kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Astım genel olarak alerjik ve alerjik olmayan astım olarak iki gruba ayrılır, en yaygını ise alerjik astımdır.

Her ne kadar kalıtsal bir hastalık olsa da özellikle çocukluk döneminde sigara dumanı, hava kirliliği, solunum yolu enfeksiyonu gibi çevresel uyaranların bu hastalığın ortaya çıkmasına sebep olabilir.

 Yaygın bir hastalık mıdır?

Astım oldukça sık görülür. Tüm dünyada görülme sıklığı yüzde 1 ila yüzde 20 arasındadır ve yaklaşık 300 milyon insanı etkilediği düşünülmektedir. Ülkemizde de yapılan bir çalışmada astım sıklığı erkeklerde yüzde 7,1, kadınlarda yüzde 9 olarak bulunmuştur. Çocukluk çağında ise bu oran yüzde 11-12’leri bulmaktadır.

 Belirtileri nedir?

Astım yakınmaları; nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi ve öksürük olup zaman içinde sıklık ve şiddet açısından farklılık gösterir. Hava yollarında daralma, viral solunum yolu enfeksiyonları, irritan ya da alerjen maruziyeti, egzersiz gibi faktörler ile de tetiklenebilir.

Eğer bir kişide nefes darlığı, öksürük ve hırıltı şikayetlerinden biri veya birkaçı görülüyor; sigara dumanı, toz, koku, soğuk hava, egzersiz ve stres gibi uyaranlarla bu şikâyetler ortaya çıkıyor ya da artıyorsa mutlaka bir hekime başvurulmalıdır.

 Astım için risk faktörleri nelerdir?

Risk faktörleri; genetik yapı, obezite gibi kişisel faktörler ile enfeksiyon, sigara kullanımı, hava kirliliği, beslenme ve stres düzeyinin artması gibi çevresel faktörler olmak üzere iki gruba ayrılır.

 Astım tanısı nasıl konur?

Kişinin hekime danışmasına neden olan belirtiler ve kişiye ait tıbbi öykü tanı aşamasının ilk basamağında yer alır. Hekim fizik muayenesinin ve kan tetkikleri, röntgen gibi genel tetkiklerin ardından, en önemli aşama olan solunum fonksiyonu testi uygulanır. Alerji testleri astım tanısı için zorunlu olmamakla birlikte gerekli görüldüğü durumlarda tanıya yardımcı olabilir ve özellikle hastanın uzak durması gereken alerjenlerin saptanması açısından yardımcı olur.

 Astım atağı nedir?

Astım atağı ya da alevlenmesi hastanın her zamanki durumuna göre semptomlarında ve solunum fonksiyonlarında akut kötüleşme olarak tanımlanabilir. Hatta bazı hastalarda astım ilk atak ile ortaya çıkabilir.

Sıklıkla astım atağına solunum fonksiyonlarındaki bozulma da eşlik eder. Solunum fonksiyon bozuklukları alevlenme varlığı ve ciddiyetinin en objektif göstergesidir. Astım atağında havayollarındaki iltihaplanmaya bağlı olarak bronşlarda gelişen aşırı duyarlılık nedeniyle, havayolları normal kişilere göre daha abartılı yanıt verir ve bronşlar daralır.

Astım atağını tetikleyen nedenler her hasta için farklı olabilir. Bu nedenle hastalar kendilerini rahatsız eden bu etkenleri iyi bilmeli ve mümkün olduğunca onlardan uzak durmalıdır. Ancak genel olarak bu atakların alerjen, egzersiz, soğuk hava ve duygusal faktörler gibi çeşitli tetikleyiciler nedeniyle veya mevcutta süren tedavinin yetersiz kalmasıyla oluşabileceği söylenebilir.

Astım ataklarının tanısı hekim tarafından hasta öyküsü, fizik muayene ve solunum fonksiyon testleri ölçümü ile konur.

 Astım COVID-19 için bir risk faktörü müdür? 

KOAH, hipertansiyon, diyabet gibi birçok kronik hastalık hem COVID-19’a yakalanma hem de hastalığın ağır geçmesi açısından risk faktörü iken astım ile COVID-19 arasında böyle bir ilişki bulunamamıştır. Astımlı olmak ne COVID-19’a yakalanma ne de hastalığın ağır geçirilmesi ile ilişkilidir. Sadece oral kortikosteroid (kortizon) kullanan astımlılarda hastalığın ağır geçirme olasılığı fazladır. Astımlı hastalarda COVID-19 açısından en önemli durum tedavilerini aksatmadan sürdürmeleridir. Tedavilerini düzenli sürdürmeyen hastalarda COVID-19 astımın ağırlaşmasına neden olabilir.

 Astım hastaları başka sağlık sorunları için olacakları ameliyat öncesi neye dikkat etmelidir?

Astımlı hastalar planlı ameliyatlardan 2-4 hafta önce onları takip eden hekimlerine bilgi vermeleri ve gerektiği takdirde ilaç dozlarında yeni düzenlemeye gitmeleri ve hekimlerinin onayını almaları gerekir.  İlaç alerjisi olduğunu bilen astımlı hastaların ameliyat ekibine ayrıntılı bilgi vermesi çok önemlidir.

 YARIN: Astım nasıl tedavi edilir?

İlandır.