‘Oyun ciddi bir iştir” der Johan Huizinga oyunun toplumsal işlevleri üzerine yazdığı deneme olan Homo Ludens’te. Ciddiyet kavramının zıttı gibi görünse de oyun ciddiyeti tümüyle kapsar. Çocuk oyunu öyle ciddiye alır ki, en güzel oyunlarını en derin ciddiyet ifadesiyle oynar. Psikolog ve psikanalizci Sigmund Freud oyunu çocukların sosyal olgunluğa ulaşmalarında ve kendi öz benliklerini bulmalarına yardımcı olan bir etkinlik olarak tanımlar.

Çocuk oyunda yaratıcı bir yazar gibidir

Freud’a göre oyun oynayan her çocuğun yaratıcı bir yazar gibi davrandığı, oyun içinde kendine bir dünya yarattığı ya da daha çok dünyasında yer alanları kendisini mutlu yeni bir biçimde düzenlediği görülür. Oyun çocuklar için ciddi olan değildir ama gerçek olandır.

Çocuğun problemlerini gözlemlemek ve bunlarla ilgili bilgi edinmek için oyun sıklıkla kullanılan yöntemlerden biridir. Oyun, çocuğun duygularının keşfedilmesinde ve çözülmemiş travmayla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Oyun yoluyla çocuklar yeni başa çıkma mekanizmalarını ve uygunsuz davranışlarını nasıl yönlendirileceğini öğrenebilirler.

Çocukların gün içerisinde yaşadığı duygusal problemleri ve ifade etmek istediği düşünceleri anlamak bazen zor olabiliyor. Oyun ile kendi iç dünyasını yansıtan çocuğu anlamanın en güzel yolu; bu dünyaya dahil olmaktan geçer. Biz de Uzman Pedagog Zeynep Şimşek’e, ‘’oyun terapisi’’ hakkında merak edilenleri sorduk.

Oyun çocuğun iç dünyasını yansıtır

Çocuklar, gerçek hayatta ifade etmekte güçlük çektikleri düşünce, duygu ve davranışları oyun esnasında yeniden yaşayarak problemlerini kendi başlarına çözme olanağı bulur. Gerçek hayattaki problemlerini, çocuğun oyununda gözlemlemek mümkündür. Oyun, çocuğun iç dünyasının yansıması olarak da düşünülebilir. Oyun, çocuğun algıladığı dış dünya ve çocuğun iç dünyasının bir bileşimi gibidir. Bu nedenle çocuklar için çok önemlidir ve çocukların kendilerini ve dış dünyayı keşfetme sürecini kolaylaştırır. Oyunu çocukların kelimeleri; oyuncakları da içsel yolculuklarını dışsallaştırma aracı olarak düşünebiliriz.

Çocuk oyunda kendini güvende hisseder

Oyun terapisi nedir?

Oyun terapisi; oyun ve oyuncaklar kullanılarak çocuklar ile iletişim kurmaya, sorunları çözmelerine ve olumsuz davranışlarını değiştirme sürecinde terapistinde çocuğa eşlik ettiği bir terapi yöntemidir. 2-12 yaş grubu çocuklara uygulanan bir yöntemdir. Oyun terapisinin evde oynanan oyundan farkı; terapist ve çocuk arasında kurulan bağ ve terapistin çocuğu herhangi bir değerlendirmeye tabii tutmadan güvenli sınırlar çizerek koşulsuz kabul süreci içinde, çocuğun duygusal problemlerini ifadesini kolaylaştırma ve bu problemlerin çözümü için uygun ortam yaratmasıdır. Böylelikle çocuk, birey olarak sorunlarını çözümü konusunda kolaylıkla harekete geçebilir. Çünkü terapist, oyun terapisinde çocuklara güvende olduğunu, anlaşıldığını, duyulduğuna dair mesajlar verecektir. Oyun terapisi almasına neden olan duruma göre süresi değişiklik gösterebilir. Çocuğun hangi ihtiyacına yönelik başlanacaksa, yaşanılan içsel çatışmaya ne kadar erken müdahale edilirse sonuca da o kadar hızlı ulaşılır.

Çocuğun duygusal gelişimini desteklemek önemli

Oyun terapisi çocuğa ne kazandırır?

Oyun terapisinin etkili olduğu psikolojik problemlerden bazıları şöyledir;

Özgüven sorunları, kaygılar, kızgınlık, endişe, korkular ve üzüntü, ayrılma korkusu, bağlanma sorunları, uyku, yeme, tuvalet sorunları, davranışsal gerileme, travmatik bir olayın ardından yaşanan sorunlar (travma sonrası stres bozukluğu); dikkat eksikliği ve DEHB (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu), çocuklarda görülen saldırganlık (kendine veya başkasına zarar verme) ve öfke kontrol sorunları, dürtüsellik / Impulsivite, konuşma bozuklukları, sosyal gelişim sorunları (utangaçlık ve içe kapanıklık), fiziksel nedeni olmayan psikolojik ağrılar (baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı), ailede yaşanan değişiklerin yanı sıra; kardeş kıskançlığı, boşanma öncesi ve sonrasında yaşanılan sorunlar istismar, yas süreci, erken çocukluk depresyonu, cinsel kimlik problemleri, evlatlık edinme, kronik hastalıklarla baş etme, okul problemleri gibi durumlarda oldukça etkilidir. Belirtilen problemlerden herhangi biri olmasa dahi çocuğun özellikle duygusal gelişimini desteklemek adına, gelişimin kritik dönemlerinde de destek alınmasında yarar vardır.

Oyun terapisinde hangi oyuncaklar kullanılır?

Oyun terapisinde kullanılan oyuncaklardan bazıları; evcilik oyuncakları, hayvan figürleri, insan figürleri, mutfak eşyaları, çadır, tamir araçları, oyuncak askerler, kuklalar, kum havuzu, kostümler, sanat faaliyetleri için karton, birkaç çeşit boya oyun terapisine destek olacak malzemelerdir.

Aile bireyleri terapi sürecine katılabilir mi?

Oyun terapisinde sıklıkla sorulan sorulardan birisi de; aile bireylerinin terapi sürecine katılıp katılmayacağı yönünde oluyor. Ailenin başvurma nedenine göre değişiklik göstermekle birlikte, aralıklarla aile üyeleri de terapiye dahil edilebilir. Burada ki amaç ilişki dinamiklerini görmek, çocuk ve aile üyelerinin, ilişki becerilerini gözlemlemek ve bu noktadan hareket etmek açısından faydalı olmaktadır. Hatta bazı durumlarda büyükanne, büyükbaba, hala, amca, teyze de ihtiyaca yönelik süreci desteklemek adına dahil edilmektedir. Bazı oyun terapisi alanları, özel gereksinimli bireylere de davranış kazandırma, dürtüsellik, davranış kontrolü, davranış öğretmen ve davranış değiştirme bunların yanı sıra; sınır belirleme konusunda en temel ihtiyaçları konusunda yardım etmektedir. Oyun terapisinin kısa ve hızlı bir çözüme ulaşması için erken başvuru ve erken müdahale çok önemlidir.

Betül Meral SARIİZ / posta.com.tr

betul.sariiz@posta.com.tr