Kadınlarda ve erkeklerde kısırlık nasıl anlaşılır? Kısırlık belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri

Her 8 çiftten biri bebek sahibi olma konusunda sorunlar yaşıyor. Kısırlık vakaların yüzde 20’sinde infertilite sadece erkek, yüzde 30 - 40’ında hem erkek hem kadın ve yüzde 40 - 50’sinde sadece kadın kaynaklıdır. Eğer 35 yaşın altında ve 1 yıldır hamile kalmaya çalışıyorsanız, 35 yaşın üzerinde ve 6 aydan fazla zamandır hamilelik için çalışıyorsanız mutlaka doktora görünmelisiniz.

Peki, Kadınlarda ve erkeklerde kısırlık nasıl anlaşılır? Kadın Hastalıkları Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Doç. Dr. Turgut Aydın, kısırlığın nedenlerini ve en yeni tedavi yöntemlerini hakkında bilgi verdi.

Gebelik nasıl oluşur? Döllenme kaç günde tamamlanır?

İnsan üreme sistemi karmaşık bir yapıya sahiptir. Hamile kalabilmek için yumurtlama ve döllenme proseslerinin kusursuz çalışması gerekir. Kadının beynindeki hipofiz bezi her ay yumurtalıkları döllenme için bir yumurtayı salıvermesini haber verir. Hipofiz hormonları (FSH – LH) yumurtalıkları bir yumurta salıvermesi için uyarır. Buna yumurtlama denir. 28 günlük menstural döngünün genellikle 14. gününde gerçekleşir. Serbest kalan yumurta fallop tüplere doğru yolculuğuna başlar ve serbest kalmasından itibaren 24 saat içinde döllenebilir. Yumurtlamadan 1 veya 2 gün önce gerçekleşen cinsel ilişki ile gebelik şansı artar. Bu süreçte gebe kalabilmek için, spermin yumurta ile fallop tüplerde buluşması gereklidir. Sperm yumurtayı 72 saat içinde dölleme yetisine sahiptir. Spermin yumurtaya ulaşabilmesi için erkeğin ereksiyon olması ve boşalabilmesi gereklidir. Ayrıca yeterli sayıda, düzgün şekilde ve doğru yönde hareket eden sperme ihtiyaç vardır. Spermin yumurtaya ulaşabilmesi için, kadının sağlıklı bir vajinal ve rahim alanına sahip olması gereklidir. Yumurta döllenirse, rahmin içine yerleşir.

İnfertilite (Kısırlık) nedir? Kısırlığın nedenleri nelerdir?

Bazı çiftler için, bu karmaşık süreçte bir şeyler ters gider ve sonuçta infertilite gerçekleşir. İnfertititenin neden veya nedenleri her iki eşi de ilgilendirebilir. Vakaların %20’sinde infertilite sadece erkek kaynaklıdır. Vakaların %30 - 40’ında infertilite hem erkek hem kadın kaynaklıdır. Vakaların %40 - 50’sinde infertilite sadece kadın kaynaklıdır.

Kadınlarda kısırlık nedenleri

Yumurtlamada (ovulasyon) meydana gelen bozukluklar, kadında en sık görülen kısırlık nedenidir. Tüplerin kısmen veya tamamen tıkalı olması sperm ile yumurtanın buluşmasını engelleyerek döllenme ve gebeliği olanaksızlaştırır. Endometriozis rahim içini döşeyen dokunun (endometrium) rahim dışında gelişmesi olarak ifade edilir. Rahime ait problemler; rahim (uterus) içinde myom, polip veya yapışıklı(sineşi) olmasıdır. Doğuştan gelen rahim olmaması veya çocuk gelişimine müsaade etmeyen anomalilerin olmasıdır. Rahim ağzındaki yapısal, enfeksiyona ait veya bu bölgedeki salgıyla (mukus) ait bozukluklar kısırlık sebebi olabilir. Alerjik nedenler kısırlık nedeni olabilmekle birlikte teşhisleri ve tedavileri zordur.

Erkeklerde kısırlık nedenleri

Sperm üretiminde aksaklıklar; sperm şekli, sayısı veya hareket kabiliyetindeki zayıflıktan kaynaklanır. Spermin üretim yeri olan testislerden dışarı çıkmasını engelleyen tam veya kısmi yapısal tıkanıklıklar kısırlık nedeni olabilir. Çevresel faktörler de etkili olabilir. Aşırı sıcakta çalışmak, sürekli oturmak, kimyasal maddeler solumak, kısırlık sebeplerinden bir kaçıdır. Normal yaşamınızdaki faaliyetlerin birçoğu fazla olmasa da kısırlığa neden olabilir, örneğin işinizin stresli olması dahi kısırlığa sebep olabilir. Çocuğu olmayan insanların ilk olarak yaşam tarzlarında değişiklik yapmaları gerekir. Sigara içiliyorsa bırakılmalıdır. Alkolden uzak durulmalıdır. Sürekli oturulmamalı, sıcakta çalışmamalı ve düzenli ve dengeli beslenilmelidir.

Kısırlık nasıl tedavi edilir? Tedavi yöntemleri nelerdir?

Yumurtlama sisteminin uyarılması: Özellikle yumurtlamanın olmadığı veya düzenli olmadığı kadınlarda uygulanır. Çoğu zaman rahim içine özel metotlarla hazırlanmış spermlerin aşılanması yöntemi ile birlikte kullanılır. Hafif endometriosis, hafif erkek problemleri veya açıklanamayan infertilite olgularında kullanılan bir tedavi yöntemidir. Genellikle başarı her ay normalde bir veya iki yumurta oluşturan kadında oluşan yumurta sayısının 3-4 taneye çıkarılmasına bağlıdır. Ancak çoğul gebelik oranı özellikle 3-4 yumurtadan fazla geliştiği durumlarda çok yükselir. Ovulasyon için değişik metotlar ve ilaçlar kullanılabilinir. Bir kadın düzenli ve uygun aralıklarla (22-32 günde bir) adet görüyorsa mutlaka ovulasyonu düzenlidir. Ayrıntılı incelemelerle ovulasyon takibi gereksizdir.

Suni döllenme (aşılama): Tam yumurtlamanın olduğu zaman veya buna yakın bir zamanda spermin kadın vücuduna cinsel ilişki dışında bir metotla verilmesidir. Spermler hiçbir işleme tabi tutulmadan rahim ağzına enjekte edilebileceği gibi, özel metotlarla sadece en hareketli ve iyi olan spermler ayrılarak (sperm yıkama metotları) direkt rahim içine verilebilir. Normalde meninin büyük kısmı prostat salgısıdır. Sperm menide hacim olarak sadece yüzde 10'luk bir kısım tutar. Sperm yıkama metotları spermi meni sıvısından ayırır. Direkt meninin rahim içine verilmesi özellikle menide yüksek konsantrasyonda bulunan prostaglandin denilen hormonlar nedeni ile şiddetli rahim kasılmalarına neden olabilir. Rahim içi aşılama özellikle subfertil erkeklerde tercih edilen tedavi yöntemidir, ancak işe yaramadığını ve mutlaka superovulasyon (ilaçlarla her ay 3-4 adet yumurta oluşturma) teknikleri ile birleştirilerek kullanılması gereken bir tedavi metodu olduğunu ileri süren çalışmalar da vardır. En sık kullanıldığı durumlar erkeğe bağlı infertilite, açıklanamayan infertilite ve rahim ağzına ait problemler nedeni ile oluştuğu düşünülen kısırlık nedenleridir.

Tubal mikrocerrahi: Tüplerin tıkalı olduğu (tubal faktör) kısırlık durumlarında gerek tüplerin tıkanıklığının açılması, gerekse etrafındaki yapışıklıkların açılması yeniden yapışıklıkların oluşmaması için son derece incelik gerektiren bir operasyon gerektirir. Bazen mikroskop kullanılmasını gerektiren bir yöntemle operasyonlar gerçekleştirilir. Bazen tüplerin bozuk ve tıkanık kısımları çıkarılıp, sağlam kısımları uç uca dikilir.

In Vitro Fertilization (IVF-vücut dışı döllenme) veya tüp bebek: Yumurtanın anne vücudundan dışarı alınması ve insan vücudunu taklit eden ortam içinde sperm ile aynı ortama konularak vücut dışında döllenmesi olayıdır. Tüp bebek sadece tüpleri tıkalı kadınlarda değil, pek çok infertilite nedeninde de (tüplerin tıkanıklığı, rahim ve yumurtalık etrafındaki yaygın yapışıklıklar, endometriosis, erkek faktörü, bağışıklık sistemi sorunlarına bağlı infertilite, nedeni bilinmeyen infertilite) uygulanmaktadır. İlk yıllarda doğal olarak oluşan 1-2 yumurta laparoskopik olarak toplanırken, sonraları yumurtlama uyaran ilaçların devreye girmesi ile kadından 8-9 yumurta alınması mümkün olmuş ve işlemin başarı şansı önemli ölçüde yükselmiştir.

Betül Meral SARIİZ / posta.com.tr

betul.sariiz@posta.com.tr