Giriş
1 günlük isyan sonrası Putin ve Wagner’i ne bekliyor?
Moskova’ya karşı bayrak açan Wagner lideri Prigojin, Belarus’a sürgüne gitmeyi kabul ederken isyancı askerler üslerine döndü. Wagner’in Moskova’ya yürüyüşü durdurulmuş olsa da yaşananlar, 16 aydır süren Ukrayna savaşının Putin yönetimini ne kadar yıprattığını gözler önüne serdi.
Bir anda Moskova’ya doğru binlerce savaşçıyla yürüyüşe geçerek dünyayı şoke eden Wagner’in patronu Yevgeniy Prigojin, başladığı gibi beklenmedik şekilde durma kararı aldı. Rusya lideri Vladimir Putin’in “Bizi sırtımızdan vurdular. En ağır cezayı çekecekler” dediği Prigojin ve emrindekiler “affedildi”, tansiyon şimdilik düştü. Peki cuma akşam üzeri başlayan kriz 24 saatte nasıl aşıldı, Rusya’yı bundan sonra ne bekliyor?
ANLAŞMADA NE VAR?
Belarus lideri Aleksander Lukaşenko’nun devreye girmesiyle sağlanan uzlaşı üzerine, Prigojin ve emrindeki 25 bin savaşçı, hiçbir engelle karşılaşmadan işgal ettikleri Rus şehirlerinden Ukrayna’nın Lugansk bölgesindeki kamplarına çekilmeye başladı. Voronej valisi, Wagner birliklerinin bölgeyi terk ettiğini, sivillere yönelik hareket kısıtlamalarının kaldırıldığını söyledi. Paralı askerler, Rostov’dan halkın sevgi gösterileri arasında çekildi. Güneydeki Lipetsk bölge valisi de Wagner’in kentten çıktığını açıkladı.
CEZA VERİLMEYECEK
“Rus kanı akmasın” diye durduğunu söyleyen Prigojin’i Moskova’ya yürüyüşünden vazgeçiren anlaşmanın detayları tam olarak bilinmiyor. Ancak Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Prigojin ve adamlarının yargılanmayacağı teminatını verdi. Yani Prigojin, en azından görünürde, silah zoruyla yönetimi devirme girişiminden paçayı kurtardı.
ŞOYGU GİDECEK Mİ?
Peskov’un verdiği bilgiye göre, Prigojin Belarus’a “sürgüne” gidecek. Emrindeki paralı askerler ise Rus ordusu ile sözleşme imzalayarak Savunma Bakanlığı bünyesine alınacak. Bu kişilerin Ukrayna’da savaşmaya devam edeceği belirtildi.
Prigojin, aylardır Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve diğer üst düzey komutanların “beceriksiz” oldukları gerekçesiyle görevden alınmasını istiyordu. Dün, Putin’in bunu kabul ettiği iddia edilirken, şu ana kadar Şoygu’nun geleceğine dair açıklama yapılmadı. Prigojin’in istediğini almış olabileceği, ancak Şoygu kovulmadan önce olayın soğumasının beklenebileceği yorumları yapıldı.
PUTİN HASAR ALDI
Putin veya Prigojin, taviz veren taraf kim olursa olsun yaşananlar Moskova’nın itibarına büyük bir darbe indirdi. Uzmanlar, Prigojin’le pazarlığı Rusya’ya bağımlı Lukaşenko’nun yapmış olmasının bile, Putin için başlı başına utanç kaynağı olduğu yorumunu yaptı.
Rostov’daki sivillerin Wagner lehine tutumu ise Rus siyasilerin endişelenmesi gereken bir diğer konu. Anlaşma sonrası Wagner kentten ayrılırken, Ruslar askerlere çiçek ve yiyecek vermiş, Prigojin dahil gruptakilerle fotoğraf çektirmişti. Wagner’in sahip olduğu halk desteği için, “Putin, daha önce Zelenski’yi hafife aldığı gibi Prigojin’i de hafife aldı” deniyor.
İHANET UNUTULUR MU?
Belarus’a gidip gitmediği belirsiz olan Prigojin’in geleceği merak konusu. “Putin bunu affetmez” görüşünde birleşen Batılı güvenlik uzmanları, Wagner liderinin yakın gelecekte Belarus’ta suikasta kurban gidebileceği spekülasyonunu yaptı.
“Lukaşenko ile müzakere edilen anlaşmanın kısa vadeli çözüm olduğu” yorumları Batı basınında öne çıkarken, Rus ordusu ve siyasetinde kalıcı bölünmelere yol açacağı tahminleri yapıldı.
HEDEFTEKİ İSİM: ŞOYGU
Savunma Bakanı Sergey Şoygu, uzun yıllardır bu görevi sürdürmenin yanı sıra, Putin’in yakın arkadaşlarından biri olarak biliniyor. İkili geçmişte birlikte Balık tutarken, güneşlenirken, buz hokeyi oynarken sık sık beraber görüldü. Şimdi bu “arkadaşlıkları” en önemli sınama ile karşı karşıya.
Moskova’ya isyan bayrağı açarken hedefine Şoygu’yu koyan Prigojin’in, Belarus’a “gönüllü” sürgünü kabul ederken istediğini alıp almadığı henüz belirsiz. Prigojin’in “korkaklıkla” suçladığı Şoygu, isyan girişiminin başından beri hiç kamuoyu önünde gözükmedi, nerede olduğu bilinmiyor.
2012’de savunma bakanı olarak atanmadan önce kısa süre Moskova valisi olarak görev yapan Şoygu, önemli bir askeri deneyimi olmadan general unvanı ve 65’inci doğum gününde Putin’den liyakat nişanı almıştı.
1000 ARAÇLIK KONVOYLA İSYAN
Rusya’da güvenlik güçlerine yakınlığı ile bilinen “Baza” Haber sitesinin aktardığına göre, Prigojin cuma akşamı Moskova’ya 3 ayrı konvoyla ilerlemeye başladı. 350 araçlık ilk konvoyda dokuz adet T-74 tankı ve bir “Grad” füze sistemi de bulunuyordu. İkinci konvoy, üç tank ve iki uçaksavar sistemi dahil 375 araçtan oluşuyordu. Üçüncü konvoyda ise 212 askeri araç yer aldı. Yani Wagner, yaklaşık bin araçla isyana kalkıştı.
ABD BİLİYORMUŞ
Prigojin’in Moskova karşıtı eyleme hazırlandığı, ABD istihbaratınca önceden tespit edilmiş. Amerikan basınının iddiasına göre, Wagner lideri haziran ortasından beri isyanı planlıyordu. ABD’li yetkililer Prigojin’in tam olarak ne zaman ve ne şekilde harekete geçeceğini bilmediklerini, ancak “günlerce silah ve mühimmat depolayarak bir şeyler yapacağının sinyalini verdiğini” söylediler. Amerikan CNN’e göre istihbarat yetkilileri, isyandan birkaç gün önce Kongre üyelerine durumu haber vermiş.
PUTİN NEREDE?
Wagner Moskova’ya ilerlediği sırada Rusya lideri Putin’in kullandığı iki başkanlık uçağı Moskova’dan havalandı. Uçuş takip sitesi “Flightradar24” verilerine göre, ilk uçak başkentteki Vnukovo Havalimanı’ndan kalktı ve konum verisinin kaybolduğu son ana kadar St. Petersburg kentine doğru ilerledi.
İzleyen saatlerde ikinci uçak da aynı havaalanından ayrıldı ve benzer şekilde St. Petersburg’a yöneldi. Putin seyahatlerinde Rus yapımı “Ilyushin Il-96” model iki jeti kullanıyor. Uçakların Moskova’ya döndüğü görülmezken, dün önceden kayda alınmış bir videosu yayınlanan Putin’in başkentte olduğuna dair işaret bulunmuyor. İsyana değinmediği videoda Putin, “önceliğimiz Ukrayna savaşı” diyor.
ARTIK DAHA MI TEHLİKELİ?
Kriz boyunca Batı başkentleri, “Zayıf Putin daha tehlikeli olabilir mi” sorusuna yanıt aradı. Uzmanlar, “Putin’in gücü kişisel karizmasından geliyor, Wagner olayı bunu ciddi ölçüde sarstı” derken, gücünü kanıtlama ihtiyacı hissedecek Putin’in Ukrayna’da şiddeti arttırabileceği yorumu yapılıyor. ABD’li siyasi analistler, Batı başkentlerinin Rusya’da bir rejim değişikliği istemediğini, Putin iktidardan düşmesinin sonuçlarının kestirilemediğini söyledi.
AFRİKA ÜLKELERİ KAYGIYLA İZLİYOR
Rus paralı askerleri, Ukrayna dışında Afrika ülkelerinde de faaliyet gösteriyor. Grubun, Libya’dan Suriye’ye, Sudan’dan Mali’ye geniş bir coğrafyada askeri ve ticari ilişkileri bulunuyor. İsyan girişimi özellikle, Wagner’in önemli rol oynadığı Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti büyük bir kaygı içinde izledi. Rusya ile yakın bağları bulunan iki ülkenin hükümetleri, hafta sonu boyunca sessiz kaldı.
İki ülke de anlaşmalarını Wagner ile değil, Moskova’yla yaptıklarını söylüyor. Moskova, Wagner ile bağı koparırsa Afrika’daki paralı askerlerin geleceği ve yerel hükümetlerle nasıl bir ilişki içine girecekleri belirsiz. Dün, Wagner’in bulunduğu Afrika ülkelerinde sıradışı bir askeri hareketlilik rapor edilmedi. (Nerdun Hacıoğlu - Hürriyet)
