Giriş
İkiyüzlülük mü kamu güvenliği mi? 30 ülkede henüz hiç kimseye aşı yapılmadı!
Koronavirüs aşılarının ve ilaçlarının fikri mülkiyet hakları sadece bir avuç zengin ülkenin elinde. Bu da üretimin belli ülkelerin dışında yapılmasını önlüyor. Dünyada 28 Mart 2021 itibarıyla 540.9 milyon doz aşı uygulandı. Her 100 kişiye 7 doz aşı düşüyor. Oysa gerçekte böyle değil. 30 ülkede henüz tek bir kişiye bile aşı yapılmadı. Aşıda rekor her 100 kişiye 117 doz aşı düşen İsrail'de. Oysa pandeminin başında dünyanın ortak sloganı "Hepimiz aynı gemideyiz", "Bir ülke güvende değilse hiçbirimiz güvende değiliz" olmuştu.
Posta.com.tr / ÖZEL
Dezavantajlı ülkelerin aşıya erişiminin artırılması için Dünya Sağlık Örgütü sık sık uyarı yapıyor. Bu konuda en ciddi atılım ABD'den geldi. ABD yönetimi, aşıya erişimin artırılması için aşı ve ilaç tedavilerinin patent haklarının geçici olarak kaldırılmasını tartışıyor. Bu sayede pandemiyle mücadelenin hızlanması amaçlanıyor. Hatta bazı gelişmekte olan ülkeler aşı üretimine uygun altyapıları olduğunu söylüyor. Bunun için de geçmişte yaşanan salgın örnekleri veriliyor.
20'nci yüzyılın kabusu olan ve her gün binlerce çocuğun engelli kalmasına yol açan çocuk felci aşısı 1955'te bulunmuştu. Aşıyı bulan bilim insanı Jonas Salk, patenti insanlığa armağan etmişti. Aşının patentinin kimde olduğu sorulduğunda verdiği "Patent yok. Güneş'i patentleyebilir miydiniz? Düşlerim var, kabuslarım da. Kabuslarımın üstesinden düşlerimle geldim" yanıtıyla tarihe geçmişti. Benzer bir armağan da bugün koronavirüs aşılarının üreticilerinden bekleniyor.
NEDEN BELLİ ÜLKELERİN ELİNDE?
Peki patentler neden sadece belli ülkelerin tekelinde? Çünkü aşı üretimi için uygulanan yasalar çok katı. Yasalar, ilaç şirketlerinin üretim ve fiyat politikalarını koruma altına alıyor. Güney Afrika ve Hindistan, Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) zengin ülkelerin aşı patentinden vazgeçmesini talep etmişti. Ülkelerinde laboratuvar ve tesisleri ile üretime uygun altyapıları olduğunu ilettiler. Ancak ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri bu öneriye sıcak bakmadı.
DAVALARDAN MUAF OLACAKLAR
Patentlerin paylaşılmamasını savunan uzmanlar ise meselenin sadece patent paylaşımıyla kalmadığını söylüyor. Zira aşının üretimi ve dağıtımında uzmanlık, hammadde, içerik ve lojistik kapasite gibi etkenler patentten daha önemli hale geliyor. Çünkü bu zincirden birinde yaşanacak aksaklık tüm kamu sağlığını tehdit edebilir. Öte yandan aşı patentlerini elinde tutan şirketler güvenlik açısından kendilerini garantiye almış durumda. ABD'de Pfizer ve Moderna şirketlerine aşıların yan etkileri nedeniyle açılacak davalardan 'muaf olma' hakkı tanınmıştı.
