İran yeni cumhurbaşkanını seçiyor! Gözler Türk doktorda

İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında ölmesiyle yeni bir döneme giren İran, bugün sandık başında. Dini liderin Ali Hamaney'in onayından geçen dört aday, cumhurbaşkanı olabilmek için yarışıyor.

88 milyon nüfusa sahip ülkede yaklaşık 62 milyon seçmen var, sandıklar yerel saatle 18.00'de kapanacak ve oylar sayılacak. Sonuçlara dair ilk verilerin gece yarısı yayınlanması, kesin sonuçların ise yarın açıklanması bekleniyor.

SAATLER KALA ÇEKİLDİLER

Eski cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın beklendiği gibi veto yediği seçim yarışında, iki isim sandıkların kurulmasına saatler kala adaylıktan çekildi.

İranlılar bugün reformist aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Bakır Kalibaf, Said Celili ve Mustafa Purmuhammedi'den biri için oy verecek.

Adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50+1 oy alması gerekiyor. İlk turda yüzde 50+1'in üzerine çıkan aday olmaması halinde en fazla oyu alan iki isim ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz'da bir kez daha sandık kurulacak.

Dini lider Hamaney bu sabah başkent Tahran'da oyunu kullandı ve seçmenlere sandığa gitmeleri çağrısında bulundu.

İran'da cumhurbaşkanı dört yıl süreyle görev yapıyor ve üst üste en fazla iki defa seçilebiliyor.

GÖZLER TÜRK DOKTORDA

Cumhurbaşkanlığı için yarışan dört aday arasında bir isim, dikkat çekici: Mesud Pezeşkiyan. Bir Azerbaycan Türkü olan 70 yaşındaki Mesud Pezeşkiyan, kalp cerrahisi uzmanı, Pezeşkiyan, beş dönem milletvekili olarak görev yaptı. Dört yıl boyunca da Sağlık Bakanı görevini yürüttü.

Seçime reformcu kanadın tek resmi adayı olarak giren Pezeşkiyan, yapılan son anketlerde önde görünüyor. İranlı Öğrenciler Anket Ajansı (ISPA) tarafından 26 Haziran'da ülke genelinde 3 bin 589 kişiyle yüz yüze gerçekleştirilen kamuoyu yoklamasında, Pezeşkiyan yüzde 33,1'le ilk sırada yer aldı. İkinci sırada ise yüzde 28,8 ile muhafazakar Said Celili yer aldı.

Anketler, Mesud Pezeşkiyan'ın Türk, Kürt ve Beluçların yoğun olduğu bölgelerde diğer adaylara göre yüksek oy aldığını gösteriyor. Başkent Tahran'daki bir konferansta konuşan Mesud Pezeşkiyan, "Hayatımda oy almak için hiçbir zaman yalan söylemedim ve hiçbir zaman yanlış slogan atmadım" deyip ekledi:

"Hakka ve adalete inanıyorum. Kadınların, mezheplerin ve etnik kökenlerin hakları benim için önemli. Kadın, erkek, Türk, Kürt, Beluci benim için fark etmez."

Pezeşkiyan'ın ipi göğüslemesi halinde, ilk kez bir İran Türkü ülkenin cumhurbaşkanı olacak.

'TÜRKLÜĞÜMLE GURUR DUYUYORUM'

Mesud Pezeşkiyan, İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde, ağırlıklı olarak Sünni Kürtlerin yaşadığı Mahabad’da doğdu. Adaylık sürecinde İran medyasına verdiği röportajda, şu ifadeleri kullandı:

“Ben Türküm. Annem de babam da Türk. Türklüğümle gurur duyuyorum. Evde çocuklarımla Farsça değil, Türkçe konuşuyorum.”

Türk siyasetçi açık sözlülüğüyle tanınıyor, İran'daki siyasi atmosferi ve yolsuzluğu birçok kez eleştirdi.

İran hükümetinin Mahsa Amini'nin 2022'de polis nezaretinde ölümüyle ilgili tutumunu kamuoyu önünde sorguladı, "Nur Planı konusunda biz Türklerin bir sözü var. Bunun çevirisi de 'karanlığa ışık diyorlar' anlamına gelir. 40 yıldır müdahalelerle başörtüsünü düzeltmeye çalışıyoruz fakat daha da kötüleştirmedik mi? Bu plan bizi karanlığa doğru çeker" ifadesini kullandı.

EŞİNİ VE ÇOCUĞUNU KAYBETTİ

1980-1988 yılları arasında İran-Irak Savaşı sırasında orduda doktor olarak çalışan Pezeşkiyan, cephede görev aldı. 1994’te eşini ve çocuklarından birini trafik kazasında kaybeden siyasetçi, kalan iki oğlunu ve kızını tek başına büyüttü ve bir daha evlenmedi. Bu kayıp ve adanmışlık hikâyesi, birçok kişinin sempatisini kazanmasını sağladı.

REJİM NASIL İZİN VERDİ?

Öte yandan daha önce cumhurbaşkanlığı adaylığı veto edilen Pezeşkiyan’a bu kez izin verilmiş olması dikkati çekiyor. Uzmanlar, reformist kanadın tek adayı olan Pezeşkiyan’ın varlığının, sandığa soğuk bakan İran halkını oy vermeye motive etmek olduğunu değerlendiriyor. Zira, mart ayındaki seçimde katılım yüzde 41’de kalmış ve rejimin meşruiyeti tartışılmaya başlamıştı.

Pezeşkiyan seçim süreci boyunca hem sistemin içerisinde kalıp hem de rejim muhaliflerini ikna etmeye çalıştı. Bir yandan seçim müziği olarak, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin öldürülmesinin ardından aylarca devam eden gösterilerde protestocuların dilinden düşmeyen ‘Baraye’ (Uğruna) şarkısını kullanırken diğer yandan seçilirse Reisi’nin yolundan devam edeceğini söyledi.

Mesud Pezeşkiyan, İran’a yönelik uluslararası izolasyonun sona ermesi gerektiğini ve ekonomik kalkınma için yabancı yatırımın şart olduğunu savunuyor. İran’a dışarıdan yatırım yapılmadığını belirterek ekonomik başarısızlığını ülkenin siyasi izolasyonuyla ilişkilendiriyor.

Dış politikada da değişim sinyalleri veren Pezeşkiyan, eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’i dış politika danışmanı olarak atadı. Doğulu güçlerin kendilerini İran’ın tek seçeneği olarak düşünmemeleri gerektiğini savunarak, seçilirse Rusya ile ilişkilerini gözden geçirebileceğini ileri sürdü.