Giriş
Tonga'daki yanardağ faciasının ardındaki korkunç gerçek
15 Ocak'ta meydana gelen yanardağ patlamasından sonra dört gün boyunca ülkeyle iletişim kurulamadı. Şiddetli patlamanın ardından tsunami de meydana gelmiş, bazı yerleşim alanları su altında kalmıştı. Büyük felaketle ilgili yapılan bir açıklama ise tüyler ürpertti.
Kapsamlı Nükleer-Test-Yasaklama Anlaşmasına uyumu izlemek için kurulan küresel dedektör ağı, kızılötesi sinyali aldı. 'Infrasound'un, insanların duyabildiğinin altında frekanslara sahip olduğu biliniyor.
DÖRT KAT UZUN SÜRDÜ
Küresel dedektör ağın verileri, Tonga yanardağı patlamasının, şimdiye kadarki en büyük nükleer patlamayla yani 1961'de Sovyetler tarafından patlatılan Çar bombasıyla karşılaştırılabilir bir atmosferik basınç dalgası ürettiğini, ancak dört kat daha uzun sürdüğünü gösterdi.
Pasifik Okyanusu ülkesinde patlayan sualtı yanardağı, ülkenin çok büyük bir bölümünü yerle bir ederek harabeye çevirdi. Patlama sonrasında ortaya çıkan büyük şok dalgası, bugüne kadar kayıt altına alınan dalgaların en güçlülerinden biriydi.
Bazı felaketzedeler canlarını kurtarmak için bir günden bile uzun süre boyunca yüzmek zorunda kaldı. Tonga'daki felaket, 15 Ocak tarihinde gerçekleşti.
BUGÜNE KADARKİ EN BÜYÜK PATLAMA
2022'nin henüz ilk ayında meydana gelen Tonga yanardağının patlamasının, modern cihazlar tarafından atmosferde şimdiye kadar kaydedilen en büyük patlama olduğu onaylandı. 20. yüzyıldaki herhangi bir volkanik olaydan veya aslında İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yapılan herhangi bir atom bombası testinden çok daha büyüktü.
1883'TEKİ PATLAMAYA EŞ BÜYÜKLÜKTE
Değerlendirme, Science dergisinde tüm verileri gözden geçiren bir çift bilimsel makalenin yayınlanmasıyla ortaya çıktı. Yakın tarihte, muhtemelen sadece 1883'teki Krakatoa patlaması, Tonga yanardağının patlamasıyla ortaya çıkan atmosferik rahatsızlığa rakip olabilir. Endonezya'daki bu feci olayın 30 binden fazla can aldığı düşünülüyor. Neyse ki, güney Pasifik'teki Hunga Tonga-Hunga Ha'apai'deki sualtı yanardağının 15 Ocak'ta meydana gelen patlaması, çok büyük tsunamiler üretmesine rağmen çok az ölümle sonuçlandı.
"EŞİ GÖRÜLMEMİŞ BİR ŞEY"
Santa Barbara California Üniversitesi'nden Dr Robin Matoza, BBC'ye yaptığı açıklamada "Tonga, tıpkı Krakatau gibi küresel bir olaydı, ancak şimdi tüm bu jeofiziksel gözlem sistemlerine sahibiz ve modern verilerde gerçekten eşi görülmemiş bir şey gerçekleştiğinin farkındayız" ifadelerini kullandı. Dr Robin Matoza, yayınlanan araştırmalardan birinin baş yazarı.
Bilim adamları artık atmosferik basınç sensörleri, sismometreler, hidro-telefonlar ve Dünya'yı tüm ışık spektrumunda izleyen bir uydu filosu dahil olmak üzere olağanüstü bir dizi yer tabanlı ve uzay kaynaklı araçlara erişebiliyor.
10 BİN KİİLOMETREDEN BİLE DUYULDU
Tonga'da deniz kıyısındaki birkaç haftalık faaliyetin sonunda meydana gelen devasa patlama, geniş mesafelere yayılan birkaç tür atmosferik basınç dalgası üretti. Duyulabilir frekans aralığında, Alaska'da 10 bin km uzaktaki insanlar tekrarlanan patlamalar duyduklarını bildirdi.
Konuyla ilgili kaleme alınmış makaleler, adını 20. yüzyılın başlarındaki matematikçi Horace Lamb'den alan Lamb dalgalarının neden olduğu tedirginlikleri uzun uzadıya tartışıyor.
Bunlar, gezegenin yüzeyi tarafından yönlendirilen bir yol boyunca ses hızında yayılan havadaki enerjik dalgalar. Dağılmazlar, başka bir deyişle hareket ederken şekillerini korurlar ve bu nedenle uzun süre dikkat çekerler.
Tonga patlaması tarafından üretilen Lamb dalgasının darbelerinin, Dünya'yı en az dört kez çevrelediği görüldü. Bu titreşimler Tonga'dan yaklaşık 16 bin 500 km uzaklıktaki Birleşik Krallık'ta, gezegenin diğer tarafındaki iklimsel patlamadan yaklaşık 14 saat sonra, ayın 15'i akşamı gelmeye başladı. Bu, İngiltere'nin üzerindeki bulutların yükselmesine neden oldu.
Lamb dalgalarının okyanus dalgalarıyla birleştiği yerde, sadece Pasifik Okyanusu'nda değil, Atlantik ve Akdeniz'de de tsunami üretebiliyor. Bilim adamları, Tonga takımadalarındaki tsunamilerin oluşumunu hala araştırıyor.
