Giriş
Rus paralı asker grubu Wagner’in sosisli sandviç satıcısından milyardere dönüşen lideri Yevgeny Prigozhin, Ukrayna’nın ardından Putin’e de savaş açtı. Şimdi her iki taraftan da düşmanla karşı karşıya. Bahmut’ta Ukrayna birlikleri ile mücadele eden Prigozhin, açıklamaları nedeniyle Rusya’ya da dönemiyor.
Rus paralı asker birliği Wagner’in sahibi Yevgeny Prigozhin geçen hafta bir video yayınladı. Videoda “Mutlu bir büyükbabamız var. Ama eğer bu büyükbabanın tam bir ‘pislik’ olduğu ortaya çıkarsa, savaşı nasıl kazanırsınız?” diyordu. ‘Büyükbaba’, Rusların Putin için kullandığı bir lakap. Prigozhin’in bu tepkisinin sebebi Rusya’nın kendisine söz verilen mühimmatı halen teslim etmemiş olması. Parça parça verilen mühimmat 1 Mayıs’ta tamamen kesildi. Ukrayna’da ele geçirmeye çalıştığı Bahmut’ta çok zor günler yaşayan Prigozhin geçen hafta “Adamlarım Bahmut’ta mühimmat olmadan boşuna ve haksız bir şekilde ölmeyecek” diyerek birliklerini bölgeden çekmekle tehdit etmişti. Tekrar mühimmat sözü verilince de çekilme kararından vazgeçmişti.
‘VAHŞİ DOĞU’DA PARLADI
Peki ‘Putin’in aşçısı’ olarak tanınan Prigozhin nasıl yükseldi ve bugünkü duruma geldi? Dünyanın adını ilk olarak 2014 Kırım işgalinde duyduğu Prigozhin, tıpkı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gibi St. Petersburglu. Sokak çetelerinde büyüdü. 1980’lerde hırsızlıktan 12 yıl hapis cezası aldı. 20 yaşında girdiği cezaevinde 9 yıl kaldı.
Geçen yıl bir kişi sosyal medyada yayınladığı videoda Prigozhin’i cezaevinde ‘hayat kadını’ gibi kullandığını iddia etti. Hapishanede geçirdiği yılların ardından serbest kaldığında ise bambaşka bir ülke ile karşılaştı. SSCB dağılmış, ülke adeta ‘hiperkapitalizmi’ benimsemişti. ‘Vahşi doğu’ olarak anılmaya başlanan ülkede Prigozhin de bu fırsatı değerlendirdi.
MAFYA VE KGB BAĞLANTISI
St. Petersburg’da bir sosisli sandviç standı kurdu. Sonra da restoran açtı. 1990’larda St. Petersburg’da mafya ya da istihbarat ile bağlantılı olmadan hiçbir iş yürütülemiyordu. Bölgedeki önemli KGB ajanlarından biri de Putin’di. İkili böyle tanıştı. Prigozhin, restoranı aracılığıyla kara para aklıyor, iddiaya göre; Putin de buna göz yumuyordu. Restoranda ayrıca mafya toplantıları yapılıyordu. 1999’da başbakan olarak Moskova’ya giden Putin, yanına Prigozhin’i de aldı. Sonra ‘nasıl olduysa’ Prigozhin, Rus ordusunun yiyecek ihtiyacını karşılama ihalesini aldı. Prigozhin bu işten 1.2 milyar dolar elde etti. Ayrıca Moskova’daki okullara yiyecek sağlamak için girdiği ihaleyi de kazandı.
‘GÜVEN ÇEMBERİ’NE GİRDİ
Moskova’da açtığı restoran dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, ABD Başkanı George Bush gibi isimleri ağırlıyordu. Sonunda Putin, Prigozhin’den Kremlin Sarayı’nın şefi olmasını istedi. Kendisinden önceki birçok liderin zehirlenerek öldürülmesi nedeniyle paranoya yaşayan Putin, gıda konusunu güvendiği birine vermek istemişti. Böylece Prigozhin artık Putin’in ‘güven çemberi’nin içindeydi. 2014’te Kırım işgali öncesinde durumu yine fırsata çeviren Prigozhin, Wagner’i kurdu. ‘Şirket’in adı Alman diktatör Adolf Hitler’in en sevdiği besteci Richard Wagner’dan geliyordu. Prigozhin başlarda profesyonel isimleri almaya dikkat ediyordu. Kırım işgalinde Wagner askerleri, neredeyse tek kurşun atmadan bölgeyi ele geçirdi.
SERVETİ GİDEREK ARTTI
Bu başarı, Wagner’in parlamasını sağladı. Prigozhin artık Rus dış politikasının tam merkezinde yer alıyordu. Bununla birlikte zenginliği de giderek artıyordu. O dönem kişisel servetinin 1 milyar doların üzerinde olduğu tahmin edilen Prigozhin, 105 milyon dolarlık bir arazide yaşıyordu.
Prigozhin’in kızı Polina’nın sosyal medya paylaşımları, ailenin lüks yatını gözler önüne sermişti.
Arazide kızı Polina’nın da kendisine ait bir evi vardı. Polina’nın sosyal medya paylaşımları, ailenin altı kamara, bir yemek odası, bir teras ve bir mutfağı bulunan yat sahibi olduğunu gösteriyordu. Eczacı ve iş kadını olarak anılan eşi Lyubov Prigozhina ise St. Petersburg’da butik zincirleri, sağlık merkezi ve otel işletiyordu.
OPERASYONUN KALBİNDE
Wagner ise Orta Doğu ve Afrika’ya kadar uzanan akınlarla genişlemeye devam ediyordu. Wagner’in güçleri Suriye’de Devlet Başkanı Beşar Esad’ı desteklemeye yardım ederken Afrika’da Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali gibi ülkelerdeki maden kaynaklarını ele geçirmişti. 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal girişimi başladığında Wagner, operasyonun tam kalbindeydi. Savaş ne kadar kötüye giderse, Prigozhin için işler o kadar iyileşiyordu. Ne kadar çok Rus askeri ölürse, Wagner’e ihtiyaç o kadar artıyordu. Sonunda Prigozhin hapishanedeki mahkumları bile asker olarak işe aldı.
‘RUS ORDUSU KORKAK’
Bahmut, Prigozhin’in nihai zaferini kazanacağını hesapladığı yerdi. Ancak işler planladığı gibi gitmedi. Ukrayna’nın şiddetli direnişinin yanında mühimmat eksikliği de yaşayan Wagner, Bahmut’a sıkışıp kaldı. Sonunda ‘patlayan’ Prigozhin, Rus ordusunu korkaklıkla, Rus devletini kendisini yeterince desteklememekle ve hatta Putin’i işin ciddiyetini anlamamakla suçladığı videolar yayınladı. Pazar günü ABD basını, istihbarat bilgilerini kaynak göstererek Prigozhin’in Rus ordusundan beklediği desteği alamadığı takdirde Ukrayna’ya Rus birliklerinin mevkileri hakkında bilgi vereceğini öne sürdü. Tabii ki ülkesinde ‘vatana ihanet’ suçlamasına yol açabilecek bu iddiaları Prigozhin yalanladı.
BOMBAYLA GÖZDAĞI
Ancak Prigozhin, Putin’in gücünü yanlış hesaplamış olabilir. Kremlin onun ‘bir yük’ haline geldiğine inanırsa, işler kötüye gidebilir. Geçen ay St. Petersburg’da bir heykelin içine gizlenen bombayla aşırı sağcı yazar Vladlen Tatarski öldürülmüştü. Bomba ise Prigozhin’e ait restoranda patlatılmıştı. Her ne kadar Rusya bu işin ardında Ukrayna’nın olduğunu öne sürse de olay Prigozhin’e gözdağı olarak yorumlanıyor. Prigozhin’in kendisi de bunun bir ‘iç savaş başlangıcı’ olduğunu ima etti. Prigozhin, yaptığı açıklamalar nedeniyle Rusya’ya dönemiyor. Bir suikaste kurban gitme ihtimalinin yanısıra açıklamaları nedeniyle yargılanma riski de var. Bu nedenle Bahmut’a sıkışmış durumda.
'ÇOĞUNUZ ÖLECEK'
Ukrayna'da asker kaybı yaşayan Prigozhin, sonunda 'yeni elemanlar' işe alabilmek için, kişiliğini oluşturan kuruma, yani hapishaneye başvurmuştu. Bu sırada çekilen ve sonradan çok popüler hale gelen videoda Prigozhin, mahkumlara "Ukrayna'da 6 ay savaşırsanız bütün suçlarınız affedilecek. Ama şunu söylemeliyim ki çoğunuz o kadar uzun süre hayatta kalamayacak" diyordu.
‘MÜHİMMATI ŞOYGU VERMİYOR’ İDDİASI
Wagner’e mühimmat verilmemesinin arkasında Rus Savunma Bakanı Sergey Şoygu’nun olduğu öne sürülüyor. Rus ordusunun Ukrayna’da beklenen zaferi elde edememesine karşın Wagner’in aldığı başarılı sonuçlar, Şoygu’yu zor duruma düşürmüştü. Şoygu’nun da buna karşılık ‘rakibini’ zor duruma düşürmek için ‘mühimmat kartı’nı kullandığı iddia ediliyor.
