Giriş
Okuldaki tehlike: Akran zorbalığı!
Akran zorbalığı okullarda giderek artmaya başladı. En son Zonguldak Ereğli’de bir lisede engelli bir öğrenciyi akranları dövmüş ve dayak görüntüleri sosyal medyada paylaşılmıştı. Türkiye’de öğrencilerin yaklaşık 4’te 1’i zorbalığa maruz kalıyor. Peki, akran zorbalığı nasıl önlenir?
Sevim Büyüktaş Demir / Posta - Akran zorbalığı konusunda okullar nasıl bir yaklaşım izlemeli? Çocuğu zorbalık mağduru olan aileler neler yapmalı? Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arif Özer ve Çocuk Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit sorularımı yanıtladı.
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arif Özer
ÖĞRENCILER ARASINDA YAŞANAN OLAYLARI HANGI DURUMDA ZORBALIK OLARAK ADLANDIRABİLİRİZ?
Davranışın kasıtlı bir şekilde zarar verme niyeti ile yapılması, mağdur olan öğrencinin kendisini savunamaması ve zarar verme davranışının belli bir dönem içerisinde tekrarlanan bir biçimde devam etmesi zorbalıktır.
ZORBALIK, HANGI ŞEKILLERDE KARŞIMIZA ÇIKIYOR?
Zorbalık farklı şekillerde gerçekleşebiliyor. Yaygın olarak karşılaşılan türler; fiziksel (vurma, itme, yumruklama, tükürme gibi), sözel (lakap takma, aşağılama, dalga geçme gibi), ilişkisel (dedikodu yapma, dışlama gibi) zorbalıktır. Son yıllarda, siber ve cinsel zorbalık da bu türler arasında yer alıyor.
KIMLER DAHA ÇOK ZORBALIĞA MARUZ KALIYOR?
Kızlar daha çok sözel (söylenti, alay), erkekler ise fiziksel zorbalığa maruz kalıyor. Düşük başarılıların, yeni gelen göçmenlerin zorbalığa maruz kalma olasılıkları daha yüksek.
ZORBALIĞIN OLUMSUZ ETKILERI NELER?
Zorbalığa maruz kalma, okula yabancılaşma duygusuna yol açıyor. Ayrıca depresyon ve intihar düşüncesi, ağır ruh sağlığı sorunları, suça yönelme ve madde kullanımı gibi olumsuz sonuçlar da söz konusu olabiliyor.
Zonguldak'ın Ereğli ilçesinde bir lisede, sınıf arkadaşlarını tokat ve tekme atıp, bir yandan da ortalarına alıp zorla oyun oynatmaya çalışan 4 öğrencinin görüntüleri infial yaratmıştı
DİSİPLİN SUÇU
Okullarda zorbalığın artması üzerine Milli Eğitim Bakanlığı, Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ni güncellemişti. Yapılan değişiklik ile okullarda ‘siber zorbalık’ ve ‘akran zorbalığı’ disiplin suçları arasına alındı. Yönetmeliğe göre; okul yöneticilerinin, öğretmenlerin, çalışanların ve diğer öğrencilerin izinsiz olarak görüntülerini çeken, kaydeden veya paylaşan öğrenciler de disiplin cezası alacak. Okul dışında, sosyal medyadan yapılan hakaret ya da tehditler de disiplin suçu kapsamında.
AKRAN ZORBALIĞI DAHA ÇOK NEREDE YAŞANIYOR?
Akran zorbalığı, okul içinde veya dış ortamda kişinin kendi yaşıtı veya benzer yaşta bulunan bireyler tarafından fiziksel, sözel, psikolojik veya ekonomik istismara uğratılması durumudur. Ancak günümüzde akran zorbalığı okul dışından ya da okul yolundan ziyade daha çok okul içinde meydana gelen bir davranış haline dönüştü.
ZORBALIĞA MARUZ KALMA RISKI HANGI SINIFTA DAHA FAZLA?
Zorbalığa maruz kalma riski okulun ilk yıllarında daha çok görülüyor. Zorbalar daha ziyade son sınıflarda bulunuyor. Çoğunlukla daha küçük yaşta ve bedence zayıf çocuklar mağdur olarak seçiliyor. Erkek öğrenciler doğrudan fiziksel zorbalığa daha fazla maruz kalıyor. Okulun büyüklüğü, bulunduğu bölge, öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri genellikle zorbalığın sıklığında herhangi bir farklılık yaratmıyor.
AİLESEL DAVRANIŞLAR, ZORBALIK ÜZERINDE NE KADAR ETKİLİ?
Zorbalık uygulayan gençlerin ailesel özelliklerine bakıldığında genellikle ilgisiz davranış, göz yumma, çocuğun davranışlarına yönelik az kural koyma gibi ortak özellikler söz konusu. Sorunlu ebeveyn tutumları, zorba davranışlarda bulunan kişilerin ortak özelliklerinden biri. Ebeveynler arasında çatışma olması ve uyumun olmaması, ailenin uygun olmayan disiplin yöntemleri kullanması, yapılan hatanın çok üstünde cezalar vermesi, saldırgan davranışları çocuğa aktarması ve cesaretlendirmesi, cezalandırma ve evde aşırı kurallar durumu daha da tetikliyor.
