Giriş
1 Ocak itibarıyla milyonlarca çalışanın ve emeklinin alacağı ücretlerde önemli artışlar oldu. Bu artışlar aynı zamanda çalışanın sigortası niteliğindeki kıdem tazminatını da yukarı çekti. En düşük kıdem net 3.550 liraya en yüksek kıdem ise 7.581 liraya çıktı. İhbar tazminatı da maaş artışlarına paralel yükseldi. İşte brüt maaşlara göre bu yıl cebe girecek tazminatlar...
Asgari ücret 1 Ocak itibarıyla yüzde 21.56’lık artışla brüt 3.577 liraya, net 2.825 liraya çıkmıştı. Artan ücret aynı zamanda en düşük (taban) kıdem tazminatını da belirliyor. Kıdem tazminatı, son işyerinde çalışılan her tam yıl için 30 günlük son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Asgari ücretlinin yani en düşük maaşlı işçinin kıdemi, ocaktan itibaren 3.577 liralık brüte göre hesaplanacak.
6 ayda bir güncelleme
Kıdem tazminatının 1 yıl için en yüksek tutarını ifade eden tavan ise memur maaş katsayısına göre belirleniyor. Diğer bir deyişle memur maaşındaki artışa endeksli bir kıdem tavanı var ve ocak-temmuz olmak üzere 6 ayda bir güncelleniyor. Geçen yıl 7.117 lira olan tavan kıdem tutarı da son zamla birlikte 7.639 liraya çıktı. Brüt maaş 10-15 bin lira olsa da kıdem hesabında bu tavan aşılamıyor.
10 yıl için en az 41 bin TL
2021 yılı tarifesiyle bu yıl asgari ücretli çalıştığı her yıl için 630 lira daha fazla kıdem tazminatı alabilecek. Örneğin 10 yıl çalışması bulunan işçinin cebine vergiler çıktıktan sonra net 35 bin 499 lira girecek. İhbar da hesaba dahil edilirse net tutar 41 bin 123 lira olacak. Yine 10 yıldır aynı işyerinde çalışan ve brüt maaşı 15 bin lira olan birinin kıdemi net 75 bin 809 lira, ihbarla birlikte 99 bin 197 lira olacak.
3600 gün, 4500 gün veya 7000 günle alınabiliyor
Tazminat sadece işten çıkarılma durumunda değil, istifa hallerinde de alınabiliyor. Örneğin; erkek işçi askerlik, kadın ise evliliği nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılırsa, kıdemini alabiliyor. Emekli olmak için işten çıkanlar, kıdem tazminatı alır. 8 Eylül 1999’dan önce işe girip de 15 yıl sigortalı olan ve en az 3600 günü tamamlayanlar ile 1999’dan sonra ilk defa işe başlayıp 25 yıl sigortalı olup 4500 gün prim ödeyenler ise istifa edince kıdeme hak kazanıyor.
Emeklilik yazısıyla
7000 günü tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşını tamamlamak koşuluyla emekli olabiliyor. Dolayısıyla burada sigortalılık süresi aranmıyor. Bir başka deyişle 19 yıl 5 ay 10 gün prim ödeyenler, SGK’dan yazı isteyip çalıştığı yerden istifa ederek kıdem tazminatını yasal olarak alabilir. Bunun için SGK’dan ‘yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmiştir’ yazısı istenmeli. Fazla mesai nedeniyle ayrılan işçi de kıdem alır.
56 gün üzerinden kıdem hesabı
Kanuna göre; işveren, işten çıkarmadan önce bunu işçisine bildirmek zorunda. İşçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ile 1.5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1.5 yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, 3 yıldan fazla olursa 8 hafta (56 gün) önce haber vermek zorunda. Buna ‘ihbar süresi’ deniyor. Haber vermeden işten atanlar, kıdemin yanında ihbar tazminatını da öder. 10 gün çalışan bir işçi de ihbar tazminatına hak kazanır. İşçi de çıkmadan önce işverene ayrılacağını önceden haber vermek zorunda. İhbar tazminatının hesabında brüt ücret dikkate alınır. Ama bunda ‘tavan sınırı’ yok. Ancak, taban asgari ücrete göre değişiyor. Asgari ücrete zam geldikçe, ihbar tutarı da yükseliyor.
- Maaşlar brüttür. Kıdem tazminatı brüt ücrete göre hesaplanır.
- 3.577 lira asgari ücretin brüt tutarıdır. 7.638 lira ise kıdem tazminatı tavanıdır.
- Kıdem tazminatından Damga Vergisi (binde 7.59) düşülmüştür.
- İhbarda tavan yok, brüt ücret neyse eklendi ve binde 7.59 Damga Vergisi kesildi.
