A'dan Z'ye mevsimlik işçinin sosyal güvenlik hakları

Havaların ısınmasıyla birlikte turizm sezonu açıldı. Birçok tarım kentinde hasat dönemi başladı veya yaklaşıyor. İşte bu dönemlerde birçok bölgede mevsimlik işçi göçü yaşanıyor. Bu işçiler neredeyse Türkiye’nin her ilinde fındıktan kayısıya, çaydan kimyona kadar her türlü tarım işinde çalışıyor. Yani Türkiye’nin bütün tarımsal süreçlerinde mevsimlik tarım işçilerinin emeği büyük. Mevsimlik işçiler turizm sektöründe de yoğun çalışıyor.

SAYILARI 1-2 MİLYON ARASINDA

Güney illerde 12 ay boyunca, İç Anadolu’ya gidildikçe ise mart-nisan gibi başlayıp kasıma kadar mevsimlik işçilere rastlanabiliyor. Gezici tarım işçilerinin sayısıyla ilgili elde yeterli veri bulunmuyor. Çünkü bu alanda kayıtdışılık yoğun. Buna karşılık mevsimlik işçi sayısının 1-2 milyon arasında olduğu hesaplanıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre; göre geçici işçi sayısı 2 milyon. Bunların önemli bir kısmını mevsimlik işçi oluşturuyor.

TEK SEZONSA TAZMİNAT YOK

Mevsimlik iş sözleşmeleri, bir sezonla sınırlı olmak üzere belirli süreli yapılabileceği gibi, belirsiz süreli de olabiliyor. Tek sezonluk yapılmış sözleşmeler, sezon bitiminde kendiliğinden sona eriyor. Mevsimlik sözleşmede işveren sezon sonunda ihbar ve kıdem tazminatı ödemiyor. Mevsimlik sözleşmeler belirsiz süreli yapıldıysa, önceden bildirimle sona erdirilmek zorunda. Aksi takdirde, işverenin çalışana ihbar ve kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü doğuyor.

PEŞ PEŞE İKİ DÖNEM ŞARTI!

İşverenin art arda iki sezon sözleşme yapması halinde ise işçinin ihbar ve kıdem tazminatı hakkı doğuyor. İşveren, tek sezonluk sözleşme imzaladığı işçiyi iki sezon üst üste çalıştırırsa, bir sonraki sezonda işe almadığında ihbar ve kıdem tazminatı ödemekle yükümlü oluyor. Hem kıdem tazminatına hak kazanmak için gerekli olan 1 yılın hesabında hem de kıdeme esas sürenin hesabında işçinin mevsimlik iş sözleşmesine dayanarak çalıştığı dönem esas alınıyor.

KIDEM NASIL HESAPLANIYOR?

* Kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için (360 güne göre hesaplanıyor) en az bir aylık brüt asgari ücret (20 bin 2 lira) üzerinden hesaplanıyor. Mevsimlik işlerde işçinin çalışmadığı dönemler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmıyor. Yılda 6 ay üzerinden 6 sezon çalışan bir işçiye 36 aylık (3 yıl) çalışması üzerinden tazminat hakkı doğuyor. rYasaya göre, tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle geçici olarak çalışan mevsimlik işçilerin sigortalı olabilmesi için işe giriş bildirgesini, sürekli ikametlerinin ya da çalıştıkları yerin bağlı bulunduğu muhtarlıklar ile tarım müdürlüklerine onaylatarak sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerekiyor.

* İhbar tazminatı ise iş sözleşmesi 6 aydan az süren işçi için 2 hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için 4 hafta; 1.5 yıldan üç yıla kadar süren işçi için de 6 hafta üzerinden ödeniyor. Üç yıldan fazla çalışan işçi için ise 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor.

ÜCRETLİ İZİN HESABI

İşçilerin, bir işyerinde ‘ücretli’ yıllık izin hakkı elde edebilmesi için 1 yıl çalışması gerekiyor. İş Kanunu, ‘niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanların’ yıllık ücretli izin alamayacağını öngörüyor. Mevsimlik işçiler sezonluk çalıştıkları için bir yılı tamamlayamadıklarından bu haktan yararlanamıyor. Öte yandan mevsimlik çalışan kişi daha sonra sürekli kadroya geçerse, mevsimlik çalıştığı dönemler de yıllık izin hakkının doğumunda dikkate alınır, yıllık izin süresi mevsimlik çalışmalar da dikkate alınarak hesaplanır. Mevsimlik işlerin yürütüldüğü otellerde ise devamlı çalışan işçiler yıllık izin hakkından yararlanabilirler.

İŞSİZLİK MAAŞI ALIR MI?

Mevsimlik işçiler, başka bir iş bulamazlarsa işsiz kalıyor. Yasaya göre; hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalanlar işsizlik maaşı alabiliyor. Bunun için son 120 günde (4 ay) prim ödenmesi ve son 3 yılda en az 600 gün sigortalı olunması koşulu var. 600 gün sigortalı olarak çalışıp, adına işsizlik sigortası primi ödemiş olanlara 6 ay, 900 gün sigortalı olanlara 8 ay, 1080 gün sigortalı olanlara da 10 ay süreyle işsizlik maaşı veriliyor. En düşük işsizlik maaşı 7 bin 940 lira.

EMEKLİ OLABİLİRLER Mİ?

* Yasaya göre, tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle geçici olarak çalışan mevsimlik işçilerin sigortalı olabilmesi için işe giriş bildirgesini, sürekli ikametlerinin ya da çalıştıkları yerin bağlı bulunduğu muhtarlıklar ile tarım müdürlüklerine onaylatarak sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerekiyor.

* İhbar tazminatı ise iş sözleşmesi 6 aydan az süren işçi için 2 hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için 4 hafta; 1.5 yıldan üç yıla kadar süren işçi için de 6 hafta üzerinden ödeniyor. Üç yıldan fazla çalışan işçi için ise 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor. rBu işlemleri yaptırma sorumluluğu işçiye ait. Mevsimlik işçiyi çalıştıran işverenlerin sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmuyor. Bunun için işçinin primleri ‘EK 5’le kendisinin yatırması gerekiyor.