Bu yaz çocuklar aile bütçesini öğrensin

ETKİSİ BİR ÖMÜR SÜRÜYOR

‘Ağaç yaşken eğilir’ atasözü birçok anlamda ailelere yol gösteriyor. Bunlardan biri de tasarruf. Çocukken kazanılan tasarruf bilinci bir ömür boyu rehber oluyor. Okul döneminde ders, sınav derken çocuklarla çok fazla zaman geçiremeyen aileler için yaz tatilleri önemli bir fırsat. Bu dönemde çocuklara öğreteceğiniz tasarruf alışkanlığı, para bilinci, akıllı harcama stratejileri çok kıymetli. Peki neler yapılabilir?

İYİ BİR MODEL OLMALISINIZ

Bu yaz, çocuklarınıza birikim hedefi koyun, birlikte alışveriş listesi hazırlayın, tabaktaki yemeğin neden bitmesi gerektiğini, boşa yanan lambanın neden söndürülmesi gerektiğini anlatın. Sadece anlatmakla kalmayın onlara iyi bir model olun. ‘Her şeyi olsun’, ‘Ne isterse alayım’, ‘Paramız var ne isterse alsın’ anlayışından kesinlikle uzak durun. Para kazanmanın kolay olmadığını ve her bir kuruşun kıymetli olduğunu anlatın.

HEDEFE ODAKLI HARÇLIKLAR

Çocuklar haliyle bugünlerde okula gidip kantin alışverişi yapamıyor. Yazın evde daha fazla zaman geçirdiklerinden harcamaları da daha az olacaktır. Çocuklar harcama yapmasa da haftalık harçlıklarını verip, bunları biriktirmelerini teşvik edin. “Şu ihtiyacını karşılaman için, şu kadar birikim yapmalısın. Sen bu hedefi koy, ben destek olacağım. Aylık birikim hesabı da yapacağız” diyebilirsiniz.

SABIRLA ‘KUMBARA’ BENZERİ BİRİKİM

Kumbara ile tasarruf küçük birikimler için yöntemlerden biri. Ancak paranın zaman maliyeti yani enflasyon karşısındaki değer kaybı ile güncel faizlerden elde edilebilecek kazancın da kaçırılmaması gerekiyor. Kumbaraya alternatif çocuklar adına bankada birikim hesabı ve Bireysel Emeklilik (BES) hesabı açmak da seçenek olarak değerlendirilmeli. Bu hesaptaki düzenli birikim ve getiri durumu çocuklarla birlikte mobil bankacılık uygulaması üzerinden takip edilmeli. Yani onlar birikime özendirilmeli. Hesaptaki paraya uzun süre dokunmamak o paranın her geçen gün çoğalıyor olması çocukta sabırla tasarruf yapma alışkanlığını da oluşturur.

KENDİ VARLIĞINI KENDİSİ YÖNETSİN

Çocuğunuz verdiğiniz harçlıklarla biriktirdiği parayı kendisi yönetmeyi öğrensin. Siz ‘Kızım biriktirdiğin parayı getir onunla şunu alacağım’ demeyin. Alışveriş yapacağı yere götürün, kendisine yol gösterin ve süreci kendisinin yönetmesini sağlayın. Bu, bütçe yönetimi açısından belki de hayatı boyunca unutamayacağı bir deneyim sağlar.

ALIŞVERİŞLERİ DE BİRLİKTE YAPIN

Çocuklarınıza birikimin neden önemli olduğunu, parayla neler alınabileceğini her fırsatta anlatın, hayal dünyasını genişletin. Kendinizin de yıllarca çalışıp biriktirip bir şeyler aldığınızı anlatın. Bunların sabırla ve çalışarak yapılabileceğinden bahsedin. Yine para hesabı yapabilmesi için tüm alışveriş sürecine çocuklarınızı da dahil edin. Alışverişe çıkmadan önce birlikte liste yapın ve bütçe belirleyin. Belirlediğiniz liste ve bütçenin dışına çıkmayın. Yine bir tatil planı yapıyorsanız alternatifleri, ödenecek tutarı, bu tutarı öderken zorlanıp zorlanmayacağınız gibi ayrıntıları onlarla paylaşın. Tatili planlarken birikim hedefi koyarak hep birlikte birikim yapmayı deneyin. Çocuklarınızın yanında para konuşmaktan çekinmeyin.

SORUMLULUKLA ALIN TERİNİ KARIŞTIRMAYIN

Aileler bazen çocuğu ödevini yaptığında, odasını topladığında para verme eğilimine giriyor. Burada aileye destek olmak ile sorumluluk karıştırılmamalı. Çocuğa, yapması gerekenleri yani sorumluluklarını yerine getirirken kazanç sağlayacağı düşüncesi aşılanmamalı. Paranın ‘emekle’, ‘alın teriyle’ kazanılacağı düşüncesi yerleştirilmeli. İşte bu da evdeki bir tadilatta sorumluluk vermek, aracı yıkarken ondan destek almak gibi durumlarda ortaya koyulmalı.

PARAYA DOKUNSUN

Çoğu çocuk, liseye gelene kadar paraya dokunmuyor, belki sadece ailesi yaptığı için alışveriş deneyimi kazanamıyor. Onlara para saymayı, para üstü almayı, hesap yapmayı öğretin. Parayı tanımalarına fırsat tanıyın. Verdiğiniz harçlıklarla nereye, ne kadar harcama yaptığını sorun. Fiyat algısı gelişsin, neye, ne ödediğini öğrensin! Hatta ‘Aynı ürünün internetteki fiyatı neymiş?’ deyip fiyat araştırma alışkanlığı kazanmasını da sağlayabilirsiniz.

YİYEBİLECEĞİ KADAR ALSIN

Her şey dahil bir otele gittiyseniz çocuklarınızın yiyecekleri ihtiyaçları kadar almalarını öğretin. Yiyebileceğinden fazla yemek aldığında geri kalanının çöpe döküldüğünü gösterin. Çok yemek yerine, bittikçe ihtiyaç kadar yine yemek alınabileceğini söyleyin. Bayat ekmeği çöpe atmak yerine kuşlara vermek hayvan sevgisini de besler.

ÖNCE ÖRNEK OLUN SONRA ONLAR YAPSIN

Tasarruf sadece para ile olmuyor. Elektrik, su, gıda ürünleri... Her bir davranış modeli çocukların tasarruf bilinci kazanmasına yardımcı olur. Mesela odadan çıkarken ışığı söndürerek, gereksiz harcanan elektriğin bütçeye ve doğaya zarar verdiğini anlatın. Eğer prizde herhangi bir elektronik eşyanız varsa, onun da görmesine dikkat ederek fişini çekin. Boşa yanan lambaları çocuğunuza kapattırın. Çocuğa verilen sorumluluklar, kalıcı tasarruf bilincinde kilit rol oynar. Sebze ve meyveleri yıkadığınız suyu lavaboya dökmek yerine çiçeklerin dibine dökün. Hatta bunu çocuğunuza yaptırın. Ellerinizi yıkarken, dişlerinizi fırçalarken suyu kullanmadığınızda musluğu kapatmanız bile çocuğunuz tarafından taklit edilir. Çocuklar suyla oynamayı seviyor. Boşa akan suyun doğal kaynaklara zarar verdiğini anlatarak onları tasarrufa teşvik edebilirsiniz. Kağıt, plastik, pil gibi maddelerin geri dönüşebildiğini anlatın.

NASIL KAZANILDIĞINI ANLASINLAR

Çocuklar, kendilerini sadece para harcayan bir birey olarak görmesin. Onlara paranın nasıl kazanıldığını da öğretin. Bunun için evde görevler vererek kendi parasını kazanmasını sağlayın. Örneğin, aracınızı kendiniz yıkıyorsanız ondan yardım isteyin, onun da sürece dahil olmasını sağlayın. İşleri bitirdikten sonra ‘Bana çok yardımın dokundu, bu da senin hakkın’ deyip ideal ve onu teşvik edecek bir harçlık verin.