Giriş
Depremzedeye sağlanan sosyal destekler
Depremden etkilenen vatandaşlara destek olmak için yardımlar aralıksız devam ederken sosyal güvenlik boyutunda da yaralar sarılmaya çalışılıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bu kapsamda önemli düzenlemeleri devreye aldı. Öte yandan mevcut yasalar çerçevesinde sağlanan haklar da var. İşte merak edilenler...
Kahramanmaraş merkezli yıkıcı depremde şu ana kadar açıklanan rakamlara göre 40 binin üzerinde vatandaş hayatını kaybetti. 100 binin üzerinde bina ağır hasarlı. Bazı vatandaşlar o bölgede sağlanan barınma imkanlarından yararlanırken bazıları da farklı illere göç etmeye başladı. İşini, işyerini, eşini, dostunu kaybedenlere maddi, manevi destek olabilmek için kamu kurumları birçok önlem açıkladı. Bunlardan bazıları da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın açıkladığı uygulamalar.
16 BİN KİŞİLİK KONTENJAN
Bakanlık tarafından alınan tedbirlerden bazıları şöyle:
- İşkur tarafından depremden etkilenen 10 il için depremin etkilerini hafifletmek amacıyla olağanüstü hal bölgesi valiliklerine 16 bin kişilik Toplum Yararına Program kontenjanı tahsis edildi.
- Kronik hastalıklar nedeniyle kullanılan ilaç ve tıbbi malzeme teminine ilişkin raporlardan, 1 Ocak 2023 tarihi ve sonrasında süresi bitmiş/bitecek olan tüm kronik hastalık rapor süreleri 30 Haziran 2023 tarihine kadar uzatıldı.
- 6 Şubat ile 30 Nisan arasında, SGK’ya verilmesi gereken her türlü bilgi, belge ve beyannameler 26 Mayıs 2023 tarihine kadar ertelendi.
6 BİN LİRAYA VARAN İŞSİZLİK MAAŞI
Depremde işini kaybedip işsiz kalanlar son 3 yılda en az 600 gün primi varsa, 600-899 günü varsa 6 ay, 900-1079 günü varsa 8 ay, 1080 günü varsa 10 ay işsizlik maaşı alabilecek. Ayrıca bu kişiler devlet destekli sağlık hizmetinden yararlanabilecek. İşsizlik maaşı en az 3 bin 12 lira, en yüksek 6 bin 25 lira. Halen işsizlik maaşı alanlara da ödemeleri erken yapılacak. Şubat ayı ödemeleri ayın 15’inde yapılmıştı. Mart ayı ödemesi 21 Mart’ta, nisan ödemesi de 19 Nisan’da yapılacak.
TOPTAN GERİ ALINABİLİR
Sigortalılık süresi, prim gün sayısı dul-yetim aylığı bağlanmasına yeterli değilse hak sahipleri yaşamını yitiren adına ödenen primleri ölüm toptan ödemesi olarak SGK’dan geri alabilecek. Toptan ödeme talep dilekçesine e-Devlet sayfasından ulaşılabilir.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ DEVREDE
3 AYLIK SÜRE UZAYABİLİR
Depremden etkilenen işyerlerinin bu süreçte işçi çıkarmamaları için Kısa Çalışma Uygulaması devreye alındı. Kısa Çalışma Ödeneği’ne şartları tutmayan kişilere Nakdi Ücret Desteği sağlanmasına yönelik olarak gerekli mevzuatsal değişiklik hazırlıkları tamamlandı. Bu illerde bulunan depremzedeler işyerleri de kapandığı için maaşlarını devletten alacak. Ayrıca ücretsiz izinde sayılacak depremzedelere nakdi ücret desteği de sağlanacak. 3 ay olan yasal maaş alma süresi de Cumhurbaşkanlığı Kararı ile uzatılabilecek.
BRÜT MAAŞIN YÜZDE 60’I
İşçilere Kısa Çalışma Ödeneği ile Genel Sağlık Sigortası primleri de ödeniyor. İşçiler brüt maaşlarının yüzde 60’ı kadar Kısa Çalışma Ödeneği alırken üst sınır olarak asgari ücretin yüzde 150’si kadar miktar belirleniyor. Kısa Çalışma Ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini yani 15 bin lirayı geçemiyor. Bu yıl için asgari ücretli bir işçi için Kısa Çalışma Ödeneği 6 bin 4 lira 80 kuruş oluyor. İşçinin maaşı arttıkça alacağı ödenek de artıyor. Kısa Çalışma Ödeneği’nden sadece Damga Vergisi kesiliyor.
İŞE ALIMLAR HIZLANACAK
Deprem bölgesinde ihtiyaç duyulacak mesleklerde kuruma kayıtlı kişilerin bilgileri hazırlanıp Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ile paylaşıldı. Aktif işgücü programlarından faydalanan ve depremden zarar gören işyerleriyle program faydalanıcılarına dönük olarak bildirimlere ilişkin süre sınırlamalarını esneten ve ödemelerin yapılmasını kolaylaştıran düzenlemeler hayata geçirildi.
PRİM BORÇLARI ERTELENDİ
Sigortalı çalıştıran işyerleri için 6 Şubat ile 30 Nisan tarihleri arasındaki belge verme süreleri 26 Mayıs’a erteledi. 6 Şubat’tan önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile 2023 yılı Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran aylarına ait prim borçları 31 Ağustos tarihine kadar ertelendi.
CENAZE YARDIMI
Depremde hayatını kaybeden kişilerin 360 gün sigorta primi varsa, bu kişilerin hak sahiplerine bir kereye mahsus cenaze yardımı ödenir. Vefat eden kişi SSK ve Bağkur’lu ise ödeme 2 bin 54 lira, Emekli Sandığı’na bağlı çalışan ise 8 bin 239 lira yatırılır. Cenaze yardımı için 5 yıllık zamanaşımı süresi bulunuyor. Cenaze ödeneği sırasıyla sigortalının eşi, yoksa çocuklarına o da yoksa ana babasına ya da kardeşlerine veriliyor. Cenaze ödeneği başvurusu e-Devlet SGK sayfasından yapılabiliyor.
EYT, YAPILANDIRMA, İHYA...
Deprem bölgesindeki illerde yaşayanların 31 Temmuz tarihine kadar yapılandırılan ya da taksitlendirilen ihya edilenler de dahil tüm prim borçlarının ödemesi ihya edilen prim borçları 31 Ağustos’a kadar ödenebilecek. Bunlardan herhangi bir gecikme cezası alınmayacak. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi kapsamında deprem bölgesinden de çok sayıda vatandaş askerlik, doğum, doktora, avukatlık staj, yurt dışı borçlanması yaptı. Borçlanmaların ve ihya kapsamına giren borçların da son ödeme tarihi 31 Ağustos 2023 tarihine kadar ertelendi.
YAKINLARA AYLIK BAĞLANACAK
Mevcut yasalara göre sigortalı olan kişilerin hayatını kaybetmeleri durumunda geriye kalan çocuklarına, eşine, anne ve babasına aylık bağlanıyor. Bunun için prim gün sayısı ve sigortalılık süresinin olması gerekiyor. Depremde hayatını kaybeden kadın ya da erkeğin SSK’da 900 gün prim (sigorta başlangıç tarihinden itibaren en az 5 yıl geçmiş olmalı), Bağkur’da ve Emekli Sandığı’nda 1800 prim gün sayısı olması gerekiyor. Bu durumda çocuklarına ve eşlerine aylık bağlanıyor. Hayatta kalan eş çalışsa da çalışmasa da, emekli olsa da olmasa da eşten emekli maaşını alır. Erkek çocukları 18 yaşına kadar, lise ve dengi bir okuldaysa 20 yaşına kadar, üniversitede okuyorsa 25 yaşına kadar bu haktan yararlanabilir. Kişi okurken çalışsa dahi anne-babadan bu maaşı alabilir. Bu aylığı almak için başvuru süresi bulunmuyor.
