Emeklilik hesabında kritik detaylar! Çalışan herkesi ilgilendiriyor! Çalışılan yıl mı, işe giriş tarihi mi önemli?

Çalışanların en çok merak ettiği konu emeklilik tarihi, emeklilik yaşı ve bağlanacak aylığın tutarıdır. Sosyal güvenlik reformlarından kaynaklanan hesaplama sürecinin karmaşıklığı nedeniyle bu konular sürekli çalışanın kafasına takılır. Üstelik her çalışan için farklı bir hesap getiren bu durumla ilgili kulaktan duyma bilgilerle yetinilir. Yani doğru bilinen birçok yanlış bulunuyor. Örneğin pek çok kişi emekli aylığının hesabında son birkaç yılın çok önemli olduğunu düşünüyor. Halbuki prim ödenen bütün günlerin aylığa etkisi var. Üstelik 2008 öncesi kazancın emekli aylığına etkisi daha fazladır. Ancak 2008 sonrası prime esas kazanç yüksek bildirilmişse maaş da artıyor.

İLK SİGORTA NEDEN ÖNEMLİ?

Sigortalının ne zaman emekli olacağının belirlenmesi için ilk kez sigortalı olduğu yani çalışmaya başladığı tarih önemli. Çünkü bu tarihe göre emeklilik için gerekli prim ve yaş şartı belirleniyor. Sosyal güvenlik düzenlemelerinin hayata girdiği dönemlerde geçiş ve kademeli sistemler oluşturuldu. Bu durumda sadece yıl değil sigortalı olunan günün de önemi büyük. Bazen bir gün erken işe giriş, emeklilikte bir yıl avantaj sağlayabiliyor. Örneğin; 24 Kasım 1992’de ilk kez sigortalı olmuş bir erkek 54 yaşında, 23 Kasım 1992’de sigortaya girmiş bir erkek ise 53 yaşında emekli oluyor. Üstelik 24 Kasım’da işe başlayan 5675 gün, 23 Kasım’da işe başlayan 5600 gün prim ödüyor. Benzer durum kadınlar için de geçerli. Tabii kadınların sigortalılık ve yaş şartı daha düşük. İlk kez sigortalı olunan tarihi, staj sigortasıyla karıştırmayın. Çünkü emeklilik hesabında emeklilik priminin yatırıldığı gün dikkate alınıyor. Stajda bu emeklilik primi yatmıyor.

SİGORTA TÜRÜ DEĞİŞİRSE NE OLUR?

Sigortalı işe ilk başlama günü kadar çalışılan sigorta statüsü de (SSK, Bağkur, Emekli Sandığı) emeklilik yılını, yaşını ve maaşını tayin ediyor. SSK’lı olarak çalışmaya başlayan ve buna göre emeklilik hesabı yapan bir kişi, işinden ayrıldıktan sonra kendi dükkanını açıp Bağkur’lu emekli olacaksa emeklilik koşulları değişebilir. Bu nedenle emeklilik hesabı yapan kişiler, buna benzer değişikliklerle emeklilik tarihlerinin ve koşullarının değişebileceğini hesap etmeli.

3 KOŞUL

Emeklilik hakkı için üç şart var. Birincisi, ‘sigortalılık süresinin’ tamamlanması. Sigortalılık süresi, sigortalının ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile emeklilik talebi arasında geçen süreye deniyor. İkinci koşul, ‘prim ödeme gün sayısının’ tamamlanmasıdır. İşe giriş tarihine göre kişilerin prim ödeme gün sayıları farkediyor. Üçüncüsü ise işe giriş tarihine göre değişebilen ‘yaş’. Üç koşul bir arada sağlandığında emekli olmaya hak kazanılıyor. Dolayısıyla üç şartın aynı anda sağlandığı tarihte aylık bağlanıyor. Bunun için de SGK’ya başvuru şart.

BAŞLANGIÇ ÖNE ÇEKİLEBİLİR Mİ?

Emeklilik yaşı ve prim süresi işe başlama tarihine göre değişiyor. Ancak ilk işe başlama tarihi bazı durumlarda öne çekilebiliyor. İlk kez sigortalı olunan tarih değişmese de emeklilik hesabı için bu tarih değişebilir. Bu tarih değiştiğinde emeklilik için gerekli şartlar da değişiyorsa, borçlanma ile erken emeklilik mümkün hale geliyor. Örneğin; yedek subay okulu sürelerini borçlanan bir kişinin sigorta giriş tarihi öne çekiliyor. Doktora ve tıpta uzmanlık süresi, avukatlık stajı, fahri asistanlık borçlanması sigorta girişini geriye götürüyor. Borçlanmaya konu gün sayısı kadar geriye giden ve ilk kez sigortalı olunan tarihe göre emeklilik koşulları yeniden belirleniyor. Yaş ve prim gün sayısı fark ediyorsa daha az günle emeklilik mümkün oluyor. Buna karşılık, doğum izni ve ücretsiz izin borçlanması sigorta girişini öne çekmiyor.

BAĞKUR’DA ÖNEMLİ TARİHLER

Bağkur’lular için ilk kez Bağkur’lu olunan tarih değil, 1 Haziran 2002’ye kadarki Bağkur’luluk süresi emeklilik koşullarını belirliyor. 1 Ekim 1999’dan önce ilk kez girişi olan Bağkur’lular için emeklilik koşulları, 1 Haziran 2002 itibarıyla 25 yılın tamamlanmasına kalan süreye göre belirleniyor. Örneğin; Bağkur’lu bir erkeğin bu tarihe kadarki Bağkur’luluğu eğer 2 yılsa, bu kişi 9000 gün prim ve 60 yaş şartı ile emekli oluyor. Bağkur’lular için emeklilikte belirleyici olan husus bu tarihe kadar geçirilen süre. Öte yandan 1 Ekim 1999 ila 30 Nisan 2008 arasında Bağkur’lu olmuş kişiler erkekse 9000 gün 60 yaş, kadınsa 9000 gün 58 yaş ile emekli olabilirken, 1 Mayıs 2008 sonrası ilk kez Bağkur’lu olmuş kişiler ise 9000 gün ve 9000 günü tamamladıkları tarihe göre belirlenen yaş şartıyla emekli oluyor.