Giriş
12.5 milyon emeklinin önemli bir kısmı çalışmaya devam ediyor. Çalışan emeklinin en çok merak ettiği konuların başında ise ikinci kıdem tazminatı hakkı geliyor. Peki bu ikinci tazminat hangi şartlarda mümkün? Çalışmaya devam edenin aylığı artar mı? İşte merak edilenler.
Yıllarca çalışanların en önemli hayallerinden biri emekli olabilmek. Ancak emeklilikten sonra çalışmaya devam eden milyonlarca kişi bulunuyor. Bunun farklı nedenleri var. Aylık bağlama oranlarındaki düşüş nedeniyle azalan emekli maaşları önemli faktörlerden biri. Okuyan çocuklar, ev geçindirme derdi, borç gibi nedenleri de saymak mümkün. Emekli olduktan sonra SSK’lı (4A) çalışmaya devam etmek isteyenler için 1 Ekim 2008 tarihi kritik. Bu tarihten önce işe başlamış veya emekli olmuş kişiler, SSK’lı çalışmalarını sürdürmek isterse ya emekli aylıklarını kestirecekler ya da sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak çalışacaklar. 1 Ekim 2008’den sonra sigortaya giren ve emekli olanlar maaşını kestirmeden çalışamayacak. Başka bir ifadeyle, SGDP ödeyerek çalışma imkanı elde edemeyecekler.
Brüt maaşın yüzde 30'u
1 Ekim 2008’den önce işe girerek hangi statüde emekli olursa olsun, emekli aylığını kestirmeden 4/A’lı çalışanlar SGDP ödemek zorunda. SGDP, brüt ücretin yüzde 30’u üzerinden alınıyor. Ayrıca iş kazası ve meslek hastalığına karşı da yüzde 2 kısa vadeli sigorta primi kesiliyor. Aylığını kestirip çalışan emekli için ise normal bir sigortalı gibi prim ödeniyor.
Yeniden dilekçe
Emekli olup, emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, tekrar emekli olamayacağından ‘emeklilik gerekçesiyle’ kıdem tazminatı alamıyor. İşten çıkarma, geçerli nedenle (maaşın geç ödenmesi, mobbing gibi) sözleşme feshi, en az 1 yıllık çalışma süresinin olması gibi normal bir işçiyle aynı kurallara tabi olarak tazminat alabilirler. Diğer yandan kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşlarını kestirip çalışmaya devam eden emekliler, yeniden emeklilik dilekçesi vererek, emeklilik sonrası sürelerin tazminatını alabilir.
İhbar tazminatı hakkı
İhbar tazminatı çalışma süresine göre 1.5 maaşa kadar çıkıyor. Haklı bir gerekçe gösterilmeden atılan emekli işçiler de bu tazminatı alabiliyor. Kıdemin sıfırlanıp sıfırlanmadığı burada önemli değil.
Emekli çalışanların diğer çalışanlardan hiçbir farkı yok. Yani izinleri, tazminatları aynı şekilde hesaplanıyor. Emekli bir çalışan da diğerleri gibi 1 yıl dolduktan sonra işten çıkartılırsa, kanunun tarif ettiği ihbar ve kıdem tazminatını brüt maaş üzerinden alıyor.
Örnek hesaplama
Çalışan 20 yıl aynı iş yerinde çalışıp kıdem tazminatını alarak emekli olup ve emekli olduktan sonra yeniden aynı iş yerinde çalışmaya devam ederek, 3 yıl daha çalışmışsa ikinci kez kıdem tazminatını hak ettiğinde yalnızca 3 yıllık süre üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır. Emekli olup kıdemini almadan devam ederse, 23 yıllık tazminatını alır.
Aylıklar artar mı?
Emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek çalışmayı sürdüren kişiler, işlerinden ayrıldıklarında da aynı emekli aylığını almaya devam ederler. Bu dönemde yaşlılık sigortasına prim ödenmediği için emekli aylığı artmaz. Buna karşılık emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden ve aylığını kestirenler için durum farklı. Bu dönemde hem aylık almadıkları hem de yaşlılık sigortasına prim ödedikleri için bu süre sonunda yeniden aylık hesaplanır ve kendilerine bağlanır. Çalışan emekli eğer aylığını kestirip çalışmaya devam etmişse çalışması sonlandığında daha yüksek aylık alabilir.
Aynı yerde devam edenler
Sosyal güvenlik uzmanları, kıdemi aldıktan sonra aylık bağlatıp aynı yerde devam edenlerin ikinci kıdem hakkı talep edemeyebileceğini ifade ediyor. Uzmanlar bunun yerine kıdemi almadan emekli maaşı bağlatıp, SGDP ödeyerek aynı yerde çalışmaya devam edenlerin dilediği zaman emeklilik gerekçesiyle tazminatını alıp ayrılabileceğini söylüyor. Bu durumda emeklilik öncesi ve sonrası tüm tazminatlar alınabiliyor.
POSTA/ Ekonomi Servisi
