Giriş
Engelliler, belirli koşulları yerine getirmeleri halinde yaşa bakılmaksızın erken emekli olabilir. Engellilerin emeklilik koşulları, hangi statüde çalıştıklarına ve ilk defa çalışmaya başladıkları tarihe göre değişiyor.
Türkiye’de yaklaşık 6 milyon kişinin bir engeli var. İster doğuştan engelli olup SSK’lı, Bağkur’lu ya da memur olarak çalışmaya başlasın, isterse işe girdikten sonra engelli olsun, her engelli erken emekli olma hakkına sahip. Buna ‘malulen emeklilik’ deniyor. Sigortalı çalışırken, çalışma gücünün veya iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az yüzde 60’ını kaybedenlere, en az 10 yıl sigortalı olmaları ve 1800 gün prim ödemeleri koşuluyla malul aylığı bağlanıyor.
Süre neden değişiyor?
Çalışmaya başlamadan önce çalışma gücünü yüzde 60 ve üzerinde kaybedenler ile işe başlamadan önce veya sonra yüzde 40 ve üzeri engelli olanlara ise belli koşulları yerine getirmeleri halinde yaşa bakılmaksızın emekli aylığı bağlanıyor. Engellilerin emeklilikte 1 Ekim 2008 tarihi milat. Bu tarihte uygulamaya giren yasa, engelli çalışanlara bazı istisnalar tanıyor. Yani 1 Ekim 2008’den önce işe başlayanlar ile 1 Ekim 2008 sonrası işe başlayanların emeklilik süreleri de değişiyor.
Tarihlere dikkat!
SSK ve Bağkur’lular ile çalışmaya 1 Ekim 2008’den sonra başlayan 4C’liler, ilk defa sigortalı çalışmaya başlamadan önce yüzde 60 ve daha fazla oranda çalışma gücü kaybı olanlar 15 yıl sigortalılık ve 3960 gün ile yaşlılık aylığına hak kazanır. Çalışmaya başlamadan önce en az yüzde 60 oranında maluliyeti bulunan 4A’lılar için prim gün sayısı işe giriş tarihlerine göre kademeli uygulanıyor. Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce veya sonra çalışma gücündeki kayıp oranı yüzde 50-59 arasında olanlar 16 yıl sigorta ve 4320 prim günüyle; yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl sigorta ve 4680 prim günüyle emekli olabilir.
Bu belge şart!
1 Ekim 2008 tarihinden önce işe girip, işe girmeden önce malul sayılmayı gerektirecek derecede (2/3 oranında) hastalık veya engeli bulunan SSK’lılar, 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günüyle emekli olabilir. 1 Ekim 2008 öncesi işe girenlerin engellilik nedeniyle emekli olabilmek için vergi indiriminden yararlanıyor olmaları gerekiyor. Bu nedenle öncelikle işyerinin bağlı olduğu vergi dairesinden vergi indirimi belgesi alınmalı.
Neye göre maaş bağlanır?
Vergi indirim belgesi almak için bir işyerinde çalışıyor olmak ve en az yüzde 40 oranında engelli raporu bulunması gerekiyor. 1 Ekim 2008 sonrası işe girmiş olanlardan ise vergi indirim belgesi istenmiyor, onlar için sağlık kurulu raporu yeterli. SSK statüsünde emekli olanların aylığı, en az 5400 gün üzerinden bağlanır. Çalışma süreleri daha fazla ise normal prim günleri üzerinden emekli aylığı alırlar.
1 Ekim 2008'den önce işe giren memurlar
Engelli kadrosuyla işe başlayan memurlar ile engelli kadrosunda olmamakla birlikte memur olmadan önce yüzde 40 ve daha fazla oranda engelli raporu bulunanlar, 5400 gün hizmetleri varsa emekli olabiliyor. 1 Ekim 2008 tarihinden önce Emekli Sandığı’na tabi olarak çalışmaya başlayan ve çalışmaya başlamadan önce en az yüzde 40 oranında engelli raporu alanlar ile en az yüzde 40 oranında doğuştan engelli olanlar da aynı şekilde 5400 gün hizmetle emekli olabilir. Çalışmaya başladıktan sonra çalışma gücündeki kayıp oranı yüzde 50-59 arasında olanlar en az 5760 günle, yüzde 40-49 arasında olanlar en az 6480 günle emeklilik hakkı elde eder.
Vergi indirimi avantajı
Çalışma gücünün asgari yüzde 80’ini kaybedenler birinci derece, yüzde 60’ını kaybedenler ikinci derece, yüzde 40’ını kaybedenler üçüncü derece engelli sayılıyor. Engelli raporu alan kişilere, çalışma gücündeki kayıp derecesine göre vergi indirimi uygulanıyor. 2019’daki aylık kazançlarından birinci derece engellilerde 1.200 TL, ikinci derece engellilerde 650 TL, üçüncü derece engellilerde ise 290 TL indirim yapılıyor. İndirim sonucu sırasıyla 2 bin 160 TL, 1.170 TL ve 522 TL yıllık vergi avantajı elde ediliyor.
