Giriş
EYT'lilerle ilgili her şey! Üç farklı dönem ve kademeli emeklilik
Emeklilikte yaşa takılan milyonlarca kişi yıl sonunda çıkacak yasaya kilitlenmiş durumda. Kamuoyunun yakından takip ettiği emeklilikte yaşa takılanlarda son durum açıklaması yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin masada tek formül olduğunu duyurmuştu. Son açıklamasında ise Bakan Bilgin, "Önümüzdeki dönem içerisinde sözleşmeli personel ve EYT sorununu çözüyoruz." dedi. Herkes EYT'nin detaylarını merak ederken POSTA gazetesi yazarı Ekrem Sarısu, emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili tüm ayrıntıları kaleme aldı. İşte tüm detaylar...
Sigortalı çalışanlar açısından emeklilik tarihini belirleyen üç farklı dönem bulunuyor. İşe başlama tarihi hangi döneme denk geliyorsa o yaş ve prim şartına göre emekli olunuyor. Bu farklılık EYT’lilerin de ortaya çıkmasına neden oldu.
1999 ÖNCESİ VE SONRASI FARKLI
Sosyal sigortalar kanunlarında yapılan değişiklikler sonucu hizmet akdiyle bir işverene bağlı olarak çalışanlar arasında, işe başlama tarihlerine göre emeklilik şartlarını değiştiren bir durum ortaya çıktı. Aslında bu uygulama emeklilikte yaşa takılanların (EYT) ortaya çıkmasının ana sebebi oldu. İşte farklı emeklilik şartlarına tabi tutulanlar:
- 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar,
- 8 Eylül 1999 (dahil) ile 30 Nisan 2008 (dahil) arasında sigortalı olanlar,
- 30 Nisan 2008 (hariç) sonrasında sigortalı olanlar.
20 YIL VE 5000 GÜN YETİYORDU
- 8 Eylül 1999’dan önce SSK’lı olarak çalışmaya başlayanlar şu şartlarla emekli aylığına hak kazanıyordu:
- Kadın 20 yıl, erkek 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim ödeme şartlarıyla,
- 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve kadın 50, erkek ise 55 yaşını doldurma şartlarıyla,
- 5000 gün prim ödeme ve kadın 50, erkek ise 55 yaşını doldurma şartlarıyla.
İŞTE DEĞİŞİKLİKLER!
8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan ‘4447 sayılı yasa’ ile hizmet akdi ile bir işverene tabi olarak çalışanlardan ilk defa 8 Eylül 1999’dan itibaren sigortalı olanlar için emeklilik şartları şu şekilde değiştirildi:
- 7000 gün prim ödeme ve kadın 58, erkek 60 yaşı doldurma şartlarıyla,
- 25 yıl sigortalılık süresi, 4500 gün prim ödeme ve kadın 58, erkek 60 yaş şartlarına tabi olarak.
- 4447 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 8 Eylül 1999 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar bu şartları birlikte sağlayacağı tarihte emekli olabiliyorlar.
ESKİ YASAYA TABİ OLANLAR
4447 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği tarih 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlardan;
- Emeklilik için aranan şartları sağlayanlar,
- Sigortalılık süresi 23 yıl ve daha fazla olan erkek sigortalılar,
- Sigortalılık süresi 18 yıl ve daha fazla olan kadın sigortalılar,
4447 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 8 Eylül 1999’dan önce yürürlükte olan kanun hükümlerince yani, yeni yasadan etkilenmeden eski şartlarla emekli olmaya devam etmeleri benimsendi.
ÖRNEK 1: 10 Mayıs 1976’da sigortalı olan Ahmet Bey’in 4447 sayılı yasa yürürlüğe girdiği 8 Eylül 1999 tarihi itibarıyla 23 yıldan fazla sigortalılık süresi olduğundan, Ahmet Bey eski yasa şartlarıyla yani 25 yıl sigortalılık süresi içinde, prim ödemesini 5000 güne tamamlayacağı tarihte emekli olabilecek.
ÖRNEK 2: 2 Mart 1960 doğumlu olup 5 Nisan 1978’de sigortalı olan Ayşe Hanım, 4447 sayılı yasasının yürürlüğe girdiği 8 Eylül 1999 itibarıyla 18 yıldan fazla sigortalık süresi olduğundan, eski yasa şartlarıyla, yani yaş aranmadan, 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim şartlarını birlikte sağladığı tarih itibarıyla emekli olabilecek.
KADEMELİ GEÇİŞLE EMEKLİLİĞİ 18 YIL UZAYANLAR OLDU
4447 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 8 Eylül 1999 tarihi itibarıyla 23 yıldan az süredir sigortalı olan erkek sigortalılar ile 18 yıldan az süredir sigortalı olan kadın sigortalıların yeni şartlara geçişi kademeli olarak sağlandı. Kademe şartlarının tespitinde sigortalılık süresi dikkate alındı. Sigortalılık süresi az olanlar yeni yasadan fazla, çok olanlar daha az etkilenecek şekilde emeklilik şartları yeniden belirlendi. Belirlenen kademelere göre emekliliği 18 yıla kadar uzayanlar oldu. İşte sigortalı (SSK’lı) çalışanlarda EYT’li kesimi 4447 sayılı yasa ile yapılan düzenleme ortaya çıkardı.
YAŞ ŞARTI 38’DEN 56’YA KADAR ÇIKTI
4447 sayılı yasa yürürlüğe girmeden 18 yaşında sigortalı olan ve 20 yıllık sigortalılık süresi içinde 5000 gün prim ödeyerek 20 yıllık sigortalılık süresini doldurduğunda, yani 38 yaşında emekli olan kadın sigortalıların emekli olacağı yaş, sigorta başlangıç tarihlerine göre; 2 yıl ile 18 yıl arasında uzatılarak EYT mağduru edildi.
ÖRNEK 3: 10 Haziran 1981 doğumlu olup 6 Eylül 1999’da sigortalı olan Rabia Hanım, 4447 sayılı yasa çıkmasaydı, 5000 gün prim ödeyip, 20 yıllık sigortalılık süresini dolduracağı 6 Eylül 2019’da (38 yaşında) emekli olabilecekti. Ancak 4447 sayılı yasa ile yapılan kademeli geçiş düzenlemesiyle, Rabia Hanım 5975 gün prim ödeme şartıyla 56 yaşını dolduracağı 10 Haziran 2037 tarihinde emekli olabilecek. 4447 sayılı yasa, Rabia Hanım’ın emekli olacağı tarihi 18 yıla yakın süre uzatmış bulunuyor. Yani Rabia Hanım emekli olmak için yaşa takılmış bulunuyor.
YAŞ HADDİNDE SÜRE NASIL DEĞİŞTİ?
4447 sayılı yasadan önce kadın sigortalı 15 yıl sigortalılık süresi içinde 3600 gün prim ödeme şartıyla 50 yaşını doldurduğu tarihte yaş haddinden emekli olabiliyordu. Yeni yasa ile 8 Eylül 1999’dan itibaren sigortalı olan kadınlar için yaş haddinden emeklilik şartları; 25 yıl sigortalılık süresi, 4500 gün prim ve 58 yaş olarak değiştirildi. 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanların yeni şartlara geçişi de kademeli olarak sağlandı. Kademe belirlenirken 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarını birlikte sağladığı tarihe göre emekli olacağı yaş aşağıda yer alan tablodaki gibi artırıldı.
