Kaçak tütünden 30 milyarlık vergi kaybı

Sektörün toplam hacmi 100 milyar lira. 5 kişiden biri kaçak ya da sahte sigara içiyor. Bu oran dünya genelinde onda bir. Kaçak sigaraların çoğu elle sarmalardan oluşuyor. Tütünler makaron adı verilen içi boş ve filtreli sigara tüplerine doldurularak 20’li olarak satılıyor. Tüketici bu ürünleri sarmak zorunda kalmadan sigara gibi alıyor. Fiyatlar ise kim ne tutturabilirse... 5 liradan 20 liraya kadar değişiyor.

SORUN HIZLA BÜYÜYOR

Bu alandaki en kapsamlı raporlardan birini 2020’de Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Fuat Oğuz hazırlamış. Oğuz’un hesaplamalarına göre; kayıt dışı yüzde 22.4'e, vergi kaybı ise 18 milyara çıkmış. Tütün piyasası uzmanlarına göre ise bugünkü hesaplamalarla devletin yıllık vergi kaybının 25 ile 30 milyar lira arasında olduğu yönünde. İşin en ilginç tarafı ise cezasının 6 yıla varan hapis olmasına rağmen yasadışı tütün satışının hız kesmeden devam etmesi.

YERİNDE İNCELEDİK

Olayları tüm detaylarıyla anlayabilmek için Van’a gittik. Van, Irak ve İran’dan gelen kaçak sigara ve tütünlerin ilk durağı. Orada neredeyse herkes kaçak sigara içiyor. Tütüncü dükkanlarının ve sokak satıcılarının haricinde hemen hemen tüm satış noktalarında bile yasadışı sigara ticareti var. Öyle ki tanesi 1 liradan bile dal sigara satıyorlar. Yani sigara içmek için paket almaya gerek yok. Parana göre yüzlerce seçenek bulunuyor. Bu durum sigarayı bırakmanın da önüne geçen en önemli etken.

SAHTE ELEKTRONİK

Van tezgahlarında elektronik sigaraların da sahteleri yerini almış. Bunların ortalama fiyatları 150 lira civarında. Yine elektronik filtre ile içilen kaçak sigara çubuklarının fiyatı da 60 lira olarak belirlenmiş. Birçok satıcının ‘18 yaş kriteri’ ise pek umurunda değil. Alıcılar kaçak tütün alırken daha önce içtiği markayı söylüyor, satıcı ise içimi ona en çok benzeyen tütünü veriyor. İsteyen bu sahte ve kaçak tütünleri çok daha uygun fiyata kilo ile de alabiliyor.

EVE İŞ VERİYORLAR

Kaçak sigaradan oluşan işlem hacmi o kadar yüksek ki insanlar büyük cezaları bile göze alabiliyor. Sigara sarmak için evlere iş bile verilmeye başlanmış. Son yıllarda büyükşehirler başta olmak üzere bütün yurtta yasadışı sarmalık kıyılmış tütün ticaretinin arttığı gözlemleniyor. Türkiye’de tütün, sözleşmeli veya sözleşmesiz olarak üretiliyor. Sözleşme dışı üretilen tütün ihale yöntemi ile açık artırma merkezlerinde satılıyor.