Giriş
Sosyal güvenlik sisteminde çalışan, çalışmayan kadınlara birçok hak sağlanıyor. Ancak bu haklar çoğu zaman kullanılmıyor veya bilinmiyor. Biz de pazar günü yaşanacak olan ‘8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’ vesilesiyle bu hakları tekrar gündeme getirmek istedik...
Son dönemde kadınların iş dünyasında daha fazla yer alması için hem devlet hem de özel sektör hummalı bir çalışma yürütüyor. Çünkü iş gücüne katılanların sadece üçte biri kadın. Oysa gelişmiş ülkelerde kadınların payı daha fazla. Kadınların sorumluluğu çok. Sigortada kaydı olmasa da ev kadınlarının çoğu aile bütçesine destek olmak için çalışıyor. Çocuk bakımı, ev işleri herhangi bir işte çalışmak kadar kadınları yıpratıyor. Bu nedenle ülkemizin hukuk ve sosyal güvenlik sistemi kadınlara birçok pozitif ayrımcılık sağlıyor. İşte kadına sağlanan 10 farklı destek.
1) Hamilelik
Eğer kadın çalışanlar, hamile olduklarını sağlık raporuyla tespit ettirdikten sonra vardiya ile bile olsa doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamaz. Doğumdan bir yıl sonra da sağlık açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlenmesi halinde de gece çalıştırılamaz. Yine hamile veya emziren kadınlar günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.
2) Doğum izni
Kadın çalışanın doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 olmak üzere toplam 16 hafta izin hakkı var. Çoğul gebelikte bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde işveren, ücretli izin vermek durumunda. İsteği halinde kadın işçiye 6 aya kadar ücretsiz doğum izni verilmesi de zorunludur (memurlarda 24 ay).
3) Süt izni
Mevzuatımıza göre; kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Memurlarda bu süre ilk 6 ayda 3 saat, ikinci 6 ayda günde 1.5 saat.
4) Emzirme ödeneği
Doğum yapan kadına süt parası da denilen emzirme ödeneği (178 lira) verilir. Kadın çalışmıyorsa bu para sigortalı erkeğe ödenir. 5 yıl içinde bu ödenek talep edilebilir.
5) Doğum yardımı
İlk çocuk için 300, ikinci çocuk için 400 ve üçüncü çocuk için 600 lira ödeniyor. Yeni doğan çocuk yardımı için başvuru Aile Bakanlığı İl Müdürlüklerine, ilçede ise kaymakamlıklara yapılıyor. Yurt dışında yaşayanlar da konsolosluklara başvuru yapabilir.
6) Rapor parası
Anneye yapılan en yüksek tutarlı ödeme ise doğum (rapor) parası. Bu para, maaşa göre değişiyor ve 112 gün üzerinden hesaplanıyor. Asgari ücretlinin aldığı en düşük ödeme 7.325 lira.
7) Ek yardım
'Çoklu Doğum Yardım Programı’ ile ikiz, üçüz gibi çoklu doğumla karşılaşan ihtiyaç sahibi ailelere yönelik 0-2 yaş aralığında çocuk başına 2 yıl boyunca aylık 150 lira ödeme yapılıyor.
8) Erken emeklilik
Devlet, annelere erken emeklilik konusunda da bazı avantajlar sağlıyor. Sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar çalışmadıkları süreleri borçlanabiliyor. Buna göre; 3 çocuk için doğum borçlanması yapan anneler çalışmadıkları doğum sonrasına ilişkin bu süreler için 2 bin 160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor. Böylece yaş şartını tamamlarsa 6 yıl erken emekli olabiliyor.
9) Eşi vefat eden
Eşi vefat eden, geliri ve sosyal güvencesi olmayan kadınlara her ay yardım veriliyor. Başvuru Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na yapılıyor. Ödemeler 2 ayda bir 550 lira.
10) Yarı zamanlı
Çalışan anneler doğum izninden sonra çocukları okul çağına gelene kadar yarı zamanlı çalışabiliyor. Anneler; yasal doğum izinleri bittikten sonra ilk çocuk için 2 ay (60 gün), ikinci çocuk için 4 ay (120 gün), 3 veya daha fazla çocuk için 6 ay (180 gün) yarım gün çalışarak, çalışmadığı mesainin ücretini devletten alabiliyor. Çocuk engelli doğarsa süre 360 güne çıkıyor. Yarım çalışma ödeneği için doğum izni bittikten sonra 30 gün içinden İşkur’a başvuru yapılacak.
