Giriş
Kadınların iş dünyasında daha fazla yer alması için hem devlet hem de özel sektör hummalı bir çalışma yürütüyor. Çünkü işgücüne katılanların sadece üçte biri kadın. Oysa gelişmiş ülkelerde bu oran daha fazla. Sigortada kaydı olmayan ev kadınlarının çoğu da aile bütçesine destek için çırpınıyor. Çocuk bakımı ve ev işleri, kadınları bir işte çalışmak kadar yıpratıyor.
Bundan dolayı Türkiye’nin hukuk ve sosyal güvenlik sistemi çalışan veya çalışmayan tüm kadınlara birçok haklar sağlıyor. Bu haklar, bilinmediği için çoğu kez değerlendirilemiyor. Biz de ‘Dünya Kadınlar Günü’ vesilesiyle, gözden kaçan bu hakları kadınlarımızın öğrenerek, faydalanabilmeleri için tekrar gündeme getirmek istedik. İşte ilginizi çekebilecek detaylar...
1) EŞİTLİK İLKESİ
Eşit davranma ilkesi; işveren ile işçi arasında kurulan iş ilişkisinde ırk, din, dil, cinsiyet, siyasi düşünce ve felsefi inanç gibi unsurlara dayalı ayrımcılık ve farklı muamele yapılmayacağı anlamına gelen ve 4857 sayılı İş Kanunu’yla düzenlenen bir sorumluluktur. Bu hükme aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka, yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.
2) HAMİLELİKTE DURUM
Kadın çalışanlar, hamile olduklarını sağlık raporuyla tespit ettirdikten sonra vardiya ile bile olsa doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamaz. Doğumdan bir yıl sonra sağlık açısından sakıncalı olduğunun rapor ile belirlenmesi halinde de gece çalıştırılamaz. Yine hamile veya emziren kadınlar günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.
3) DOĞUM İZNİ HAKKI
Yasaya göre; kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık izin hakkı var. Çoğul gebelikte bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde işveren ücretli izin vermek durumunda. İsteği halinde kadın işçiye 6 aya kadar ücretsiz doğum izni verilmesi zorunludur (bu süre memurlarda 24 ay). Anne doğum izninde geçen süreler için de devletten para alıyor. Doğum parası 112 gün üzerinden hesaplanıyor. En düşük doğum parası 8.904 lira. Para annenin adına açılan Ziraat Bankası hesabına yatıyor. Paranın yatıp yatmadığı doğum izni biter bitmez ‘turkiye.gov.tr’ adresinden kontrol edilebiliyor.
4) SÜT VERME ESNEKLİĞİ
Kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni veriliyor. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler ve zaman dilimi günlük çalışma süresinden sayılır. Memur kadınlarda süt izni; ilk 6 ayda günde 3 saat, ikinci 6 ayda ise 1.5 saat.
5) TEK SEFERLİK EMZİRME ÖDENEĞİ
Doğum yapan kadına süt parası da denilen emzirme ödeneği (232 lira) verilir. Kadın çalışmıyorsa bu para sigortalı erkeğe ödenir. 5 yıl içinde bu para talep edilebilir.
6) SAYIYA GÖRE YARDIM
15 Mayıs 2015’ten sonra doğum yapan tüm annelere çocuk parası verilmeye başlandı. Buna göre; ilk çocuk için 300, ikinci çocuk için 400 ve üçüncü çocuk için 600 lira ödeniyor. Yeni doğan çocuk yardımı için başvuru Aile Bakanlığı il müdürlüklerine, ilçede ise kaymakamlıklara yapılıyor. TC kimlik numarasıyla ‘aile.gov.tr’den de başvuru imkanı var. Yurtdışında yaşayanlar da konsolosluklara başvuru yapabilir.
7) YARI ZAMANLI OLARAK
Çalışan anneler doğum izninden sonra çocukları okul çağına gelene kadar yarı zamanlı çalışabiliyor. Anneler; yasal doğum izinleri bittikten sonra ilk çocuk için 2 ay (60 gün), ikinci çocuk için 4 ay (120 gün), 3 veya daha fazla çocuk için 6 ay (180 gün) yarım gün çalışarak, çalışmadığı mesainin ücretini devletten alabiliyor. Çocuk engelli doğarsa süre 360 güne çıkıyor. Yarım çalışma ödeneği için doğum izni bittikten sonra 30 gün içinde İşkur’a başvuru yapılacak.
PRİMİ ERKEN TAMAMLAR
8) BORÇLANMAYLA 6 YIL ÖNCE EMEKLİLİK
Devlet, annelere erken emeklilik konusunda da bazı avantajlar sağlıyor. Sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar çalışmadıkları süreleri borçlanabiliyor. Buna göre; 3 çocuk için doğum borçlanması yapan anneler, çalışmadıkları doğum sonrasına ilişkin bu süreler için 2160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor. Böylece yaş şartını tamamlarsa, 6 yıl erken emekli olabiliyor. Ayrıca başkasının bakımına muhtaç çocuğuna bakan anneye, prim gününün yüzde 25’i kadar prim günü ilave ediliyor. Eklenen prim yaştan düşülüyor.
9) EŞİ VEFAT EDENLER
Eşi vefat eden, geliri ve sosyal güvencesi olmayan kadınlara her ay yardım veriliyor. Başvuru, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na yapılıyor. Ödemeler 2 ayda bir 650 lira.
10) 24 AY EK KATKI
Çoklu Doğum Yardım Programı’ ile ikiz, üçüz gibi çoklu doğumla karşılaşan ihtiyaç sahibi ailelere yönelik, 0-2 yaş aralığında çocuk başına 2 yıl boyunca aylık 150 lira ödeme yapılıyor.
11) GEBELİK, LOHUSALIK
Dar gelirli gebe kadınlara sağlık kontrollerini yaptırmaları için aylık 45 lira karşılıksız destek sağlanıyor. Gebelik yardımından yararlanan ve doğumunu yetkili hastanelerde gerçekleştiren vatandaşlara, bir defaya mahsus 100 lira ödeniyor. Lohusalık döneminde düzenli muayenelere gidilmesi halinde, 2 kereye mahsus 45 lira tutarında yardım ödemesi yapılıyor. Bu ödeme de muhtaç ailelere veriliyor.
12) BAKICI İÇİN
Hem sigortalı çalışan kadın istihdamını artırmak hem de sigortalı eğitimli bakıcı çalıştırılmasını teşvik etmek amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), çalışan annelere her ay 325 Euro (2.920 lira) ‘eğitimli bakıcı’ desteği veriyor. Özel gereksinimli çocuğu olan annelere her ay verilen destek ise 350 Euro’yu (3.150 lira) geçiyor.
