Piyasalarda büyük çöküş

Koronavirüs dünyayı tehdit etmeye devam ediyor. Bu öyle bir tehdit ki üretimi ve talebi aynı anda durma noktasına getirdi. Dünyanın üretim motoru olarak nitelendirilen Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan bu virüs an itibarıyla 3 bin 800’den fazla kişinin ölümüne sebep oldu. Onlarca ülkede karantina noktaları oluşturuldu. İlacı da hâlâ bulunamadığı için endişeler yerini hızla korkuya bıraktı.

Tüketim iştahı azaldı

Aşısının olmaması, hızlı yayılması ve ölümlere yol açması nedeniyle sokağa çıkma, seyahat etme, spor, kültür ve sanat etkinliklerine katılma, dışarıda yeme ve alışveriş yapma eğilimleri bıçak gibi kesildi. Alışveriş olmayınca, tüketim azalınca ciro da kâr da düşüyor. Virüsün oluşturduğu bu olumsuz duruma dün bir yenisi daha eklendi: Suudi Arabistan ve Rusya arasındaki ‘petrol savaşları’.

Rusya kesinti yapmadı

Üç yıldır petrol piyasaları konusunda uyum içinde çalışan Suudi Arabistan ve Rusya anlaşmazlığa düştü. Rusya, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) istediği üretim kesintisini yapmadı. Suudi Arabistan bunun üzerine petrol ihracatında fiyat indirimine gitti. Ayrıca üretimini artıracağı iddia edildi. Bunun üzerine Brent petrol fiyatı yüzde 30 düşerek 31.7 dolara geriledi. Bu düşüşte küresel ekonomik aktivitedeki yavaşlama beklentisi de etkili oldu.

Çin’in ihracatı yüzde 17 düştü

Bunun yanında haftasonu Çin ocak-şubat aylarında ihracatının bir önceki yıla oranla yüzde 17 düştüğünü açıkladı. Bu da koronavirüs salgınına yönelik endişelerin artmasına yol açarak borsalardaki düşüşü destekledi.

Kayıp yüzde 10’lara çıktı

Virüs ve petrol krizi birleşince dünya borsaları yangın yerine döndü ve 2008 krizinden sonraki en büyük günlük kayıplar yaşandı. Asya ve Avustralya piyasalarındaki günlük değer kaybı yüzde 5’i aşarken, Avrupa piyasaları ise yüzde 7-7.5’luk depremle sarsıldı. Londra Borsası ise yüzde 10’un üzerinde çakıldı. ABD borsalarındaki düşüş de yüzde 7’yi buldu. Açılışta çok sert düşüş olunca panik havasını dağıtmak amacıyla ABD borsaları 15 dakika işleme kapatıldı. Geliri petrol olan Ortadoğu ülkelerinin borsalarında da yüzde 10’a varan geri çekilmeler yaşandı. Aynı gün Borsa İstanbul’daki düşüş yüzde 5.5 oldu.

Enerji şirketleri yerle bir oldu

Piyasalardaki ‘Kara Pazartesi’yi andıran düşüşlerden doğal olarak en çok petrol şirketleri etkilendi. İlk etkiyi Suudi Arabistan yaşadı. Saudi Aramco’nun hisseleri yüzde 10 düştü ve hisseler işleme kapatıldı. İngiliz BP’de kayıp yüzde 20’yi aştı. Shell’deki düşüş yüzde 14 oldu. Brezilya’da ise ülkenin petrol devi Petrobras’ın hisseleri açılışta yüzde 23.6 düştü. ABD’li dev Exxon ise piyasa açılışında yüzde 14.2 ile son 11 yılın en sert düşüşünü yaşadı.

Yine altına yaradı

Altın fiyatları, salgının ekonomide tahribat yaratacağından kaygılanan yatırımcıların hisse senedi gibi riskli piyasalardan çıkarak güvenli liman varlıklara sığınmasıyla birlikte, yedi yıldan sonra ilk kez 1.700 doların üzerine çıktı. 1.702 doları gördükten sonra gün içinde bir miktar gerileyen ons altın 1.680 dolarda dengelendi. Gram altın da dün 338 lirayla rekor tazeledikten sonra 329 lira seviyesinde seyretti.

Neden kara pazartesi?

Borsa tarihinde 1929’da büyük buhran döneminde ABD’de New York borsasında ‘Kara Salı (black tuesday)’ yaşanmış ve endeks yüzde 11 değer kaybetmişti. 1987’de bu sefer ‘Kara Pazartesi (Black Monday)’ yaşanmış ve bir günde yüzde 22.6’yla tarihin en büyük borsa çöküşü meydana gelmişti.

Para birimleri eridi

Güvenli liman kabul edilen para birimlerinden Japon yeni yüzde 3’ün üzerinde değer kazanırken, ekonomisi petrol gelirine dayanan Rusya, Meksika gibi gelişmekte olan ülkelerin para birimleri sırasıyla yüzde 5’in üzerinde değer yitirdi.

Akaryakıtta indirim beklentisi

Akaryakıt sektörü kaynaklarından alınan bilgilere göre; petrol fiyatlarındaki çöküşten dolayı benzinde 84, motorinde 65 kuruş indirim bekleniyor. Bugün ve yarın petrol fiyatlarında yaşanacak değişime bağlı olarak indirim rakamının değişebileceği bildirildi.

5 maddede petrol savaşı

• Suudi Arabistan koronavirüsten dolayı petrolün satışının etkilenmemesi adına fiyatların belirleyicisi olmak istiyor. Ekonomisi petrole bağlı olan Suudi Arabistan fiyatları düşürerek daha az kâr ederek de olsa petrol satışlarını artırmak istiyor.
• Rus yetkililer koronavirüsün ekonomik etkilerini tam olarak görmeden petrol fiyatlarını düşürmek istemiyor. Rusya aynı zamanda dünyanın en büyük petrol üreticisi ABD’yi de zor durumda bırakmak istiyor.
• ABD’de özellikle kaya petrolü sektörü kârlılıkta zorlanıyor. Kaya petrolü sektöründe elde edilen gelir son derece azdı, fiyatlar düşünce daha azaldı. Enerji şirketlerinin borçları ve banka kredileri var. Bu ABD ekonomisinin geneli için de bir risk. Trump’ın oy deposu olan Teksas ve Kuzey Dakota eyaletlerinin ekonomisi petrole bağlı ve fiyat düşüşleri o eyaletleri kötü etkileyecek.
• Virüse bağlı olarak başta Çin’de yaşanan üretim aksamaları petrol talebini azaltıyor ve tüketim düşüyor. Bu da petrol fiyatları üzerinde zaten bir süredir baskı yaratıyordu. Dünkü olayın ardından ABD merkezli yatırım bankası Goldman Sachs, 32 dolara düşen Brent petrolün varil fiyatının 20 dolara kadar düşebileceği tahmininde bulundu.
• Düşen petrol fiyatları Türkiye’yi nasıl etkiler? Brent petrol fiyatı 20 Ocak’ta 64.34 dolardı. Dün 32 dolara kadar geriledi. Yaklaşık 2 ayda yüzde 50 düşmüş oldu. Fiyatların gerilemesi Türkiye’ye olumlu yansır. Çünkü en çok petrol ithal eden ekonomilerden biri Türkiye. Petrol fiyatlarında 30 dolarlık düşüşün kalıcı olması Türkiye için yılda 12-13 milyar dolarlık tasarruf sağlar. Türkiye’nin yıllık enerji ithalatı 40 milyar dolar seviyesinde.