Savaş hattında yaptırım riski

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurmasıyla piyasalara ateş düşmüştü. Altın ve petrol fiyatları hızla yükselirken, borsa ve kripto gibi riskli varlıklardan kaçış hızlanmıştı. Piyasalarda bu yaşanırken Batı cephesinin (ABD ve AB) sıcak çatışmaya nasıl yanıt vereceği de piyasalar tarafından yakından izleniyordu. Her iki kanattan da şu ana kadar ekonomik yaptırım dışında bir karar açıklanmadı. En son ABD Başkanı Joe Biden, finansal ve ticari kısıtlamaların artacağını söyledi.

SWIFT HAMLESİ GELMEDİ

ABD, İngiltere ve Avrupa ülkelerinin elindeki en büyük koz uluslararası para transferi sistemi ‘SWIFT’ olarak görülüyordu. Rusya, SWIFT’e 1989’dan beri üye. Yaptırımlar arasından böyle bir karar çıkmadı. Biden, son açıkladığı yaptırımların SWIFT’ten daha kalıcı hasar bırakacağını ifade etti ve Rusya’nın ticaretinde dolar, pound, Euro ve Yen kullanmasının önüne geçileceğini duyurdu. ‘Yaptırımların etkisinin, 640 milyar dolarlık rezerve sahip olan Rusya’ya yansımasının zayıf kalacağı’ sonucu çıkan bu açıklamanın ardından piyasalarda toparlanma hızlandı. Asya, Avrupa, Borsa İstanbul, ABD ve Rusya piyasaları artıya döndü.

PİYASALAR BIÇAK SIRTINDA

Rusya’nın sürpriz bir şekilde Ukrayna müzakereleri için Minsk’e bir heyet göndermeye hazır olduğunu belirtmesi piyasalardaki pozitif havayı destekledi. Ancak gerilimin sonuçları ve ne yöne evrileceği kestirilemediğinden tedirgin bekleyiş devam ediyor. 100 doları aşan petrolün dün ateşi bir miktar düşse de halen varili (159 litre) 93-94 dolar bandında.

Önceki gün 1970 dolara kadar çıkan savaş dönemlerinin güvenli limanı altının ons (31.1 gram) fiyatı da dün 1.890 dolara indi. Gram 840 liraya geriledi. Uzmanlar 1.995 ve 2.030 dolar seviyelerini önemli dirençler olarak görüyor. Sonrasında ise 2.100 dolara doğru hareket olabileceği belirtiliyor. Savaş resmen bitmeden altında düşüşlerin sınırlı kalması bekleniyor.

DOLARDA DÜŞÜŞ HIZLANDI

Piyasalarda Rusya’nın işgalinin Ukrayna’da ülke geneline yayılıp yayılmayacağı, yaptırımların etkileri ve bunların Türkiye ekonomisine olası yansımaları yakından takip ediliyor. Perşembe günü 14.60’lara kadar çıkan dolar dün 13.74’e kadar geriledi ve 13.80-13.90 aralığında denge buldu. Yine önceki gün 16.38’i test eden Euro 15.50’lere çekildi. Borsa yüzde 6’nın üzerinde prim yaparak 1.962 puana kadar çıktı.

ABD İHRACATI KISITLADI

AB ve ABD’den gelen yaptırım açıklamalarının ardından devreye alınacak somut uygulamaların detayları da netleşmeye başladı:

• ABD Ticaret Bakanlığı, Rusya’nın savunma, havacılık ve denizcilik sektörlerini hedef alan bazı ihracat kısıtlamaları getirdi. Kısıtlamalar Rusya’ya ihraç edilmesi planlanan yarı iletkenler, bilgisayarlar, telekomünikasyon ürünleri, bilgi güvenliği ekipmanları, lazerler ve sensörler gibi teknolojilere uygulanacak.
• ABD’de üretilen ürünlerin yanı sıra ABD ekipmanı, yazılımı ve planları kullanılarak yapılan yabancı ürünler de uygulamaya dahil olacak.
• 49 Rus askeri işletmesi de kara listeye alındı ve bunlara ihracat kısıtlanacak.
• ABD Hazine Bakanlığı, Rusya’nın en büyük ikinci finans kurumu VTB’nin de aralarında bulunduğu 4 banka için yaptırım kararı alırken, Sberbank ile Gazprom dahil 13 büyük Rus işletmesine (bunlar arasında Sberbank, AlfaBank, Credit Bank of Moscow, Gazprombank, Russian Agricultural Bank, Gazprom, Gazprom Neft, Transneft, Rostelecom, RusHydro, Alrosa, Sovcomflot ve Russian Railways var) yönelik yeni borç ve öz sermaye kısıtlamaları getirildi.
• Söz konusu yaptırımlar, Rusya’nın bankacılık varlıklarının yaklaşık yüzde 80’ini hedef alıyor.
• Yaptırımlarla, Rusya’yı uluslararası finans ve ticaretten izole etmek amaçlanıyor.
• ABD Hazine Bakanlığı’nın açıklamasında, tahmini 1.4 trilyon dolarlık varlıklarıyla Rus ekonomisi için kritik olan şirketler dahil bu kuruluşların, ABD pazarından para kazanamayacağı belirtildi.
• ABD yönetimi, Rusya’nın Ukrayna’ya askeri müdahalesine destek olan Belarus’a yönelik de yaptırım kararı aldı. Bu kapsamda, 24 kişi ve kuruluş yaptırım listesine eklendi. Yaptırım listesine alınanlar arasında Belarus’un 2 önemli devlet bankası, 9 savunma şirketi ve rejimle bağlantılı 7 yetkili yer aldı.
• Rusya’nın toplam ihracatı 422 milyar dolar (dünyanın en büyük 14’üncü ihracatçısı). Rusya, ABD’den 13 milyar dolar ithalat yapıyorken karşılığında 30 milyar dolarlık ihracat yapıyor. Rusya, en büyük ihracatı 51 milyar dolar ile Çin’e gerçekleştiriyor. Bu ülkeyi, Hollanda ve Almanya izliyor. Rusya’nın ithalatında da ilk üç ülke sıralaması; Çin, Almanya ve ABD şeklinde.

AVRUPA’DAN ART ARDA ADIMLAR, UÇAK PARÇALARI VERİLMEYECEK

• Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, Ukrayna’ya askeri müdahalede bulunan Rusya’ya karşı finans, enerji, ulaşım, ihracat kontrolü ve finansmanı ile vize politikası gibi çeşitli alanlarda uygulanacak yeni yaptırımları belirledi.
• Rusya bankacılık piyasasının yüzde 70’ini hedef alan bu yaptırım paketi, Rusya’nın sermaye piyasalarına erişimini zorlaştıracak.
• Yaptırımlarla Rusya’nın borçlanma maliyetlerinin artması bekleniyor. Buna paralel enflasyonu da yükseltecek, Rusya sanayisini olumsuz etkileyecek.
• Rusya, yıllık 24 milyar Euro’luk petrol ihracatı gerçekleştiriyor. AB’nin ihracat yasağı, Rusya’nın petrol rafinerilerini yenilemesini imkansız hale getirerek petrolü vuracak.
• Avrupa’dan Rusya’ya petrolün rafine edilmesi için gerekli ekipmanların gönderilmesi yasaklanacak.
• Rusya’nın ulaşım sektörüne yönelik de yaptırımlar uygulanacak. Rusya’nın mevcut ticari uçak filosunun dörtte üçü AB, ABD ve Kanada’da inşa ediliyor. Rus havayollarına bütün uçak yedek parça ve ekipman satışı yasaklanacak.
• Rusya’nın ihtiyaç duyduğu çip gibi önemli teknolojilere erişimi de sınırlandırıldı.

RUSYA’DAN MİSİLLEME PAKETİ

Batı cephesinin yaptırımlarına karşılık bir açıklama yapan Rusya Federasyon Konseyi Sözcüsü Valentina Matviyenko, “Yaptırımlara karşı misilleme paketi hazırlıyoruz, Batı’nın zayıflıklarını biliyoruz” ifadelerini kullandı. Kremlin’den konuyla ilgili yapılan açıklamada ise “Yaptırımlara karşı kendimizi korumak için ithalatı azalttık. Yaptırımlar problemler yaratabilir, ancak bunlar çözülebilir şeyler olacaktır” ifadelerine yer verildi.