Trafikte 'müfettiş' karmaşası

Türkiye’de trafiğe çıkan araç sayısı bu yıl 27 milyona yaklaştı. Özellikle giderek kalabalıklaşan şehirlerde denetimler zorlaşıyor. Tam da bu noktada trafik polisi, jandarma ve trafik zabıtasının yardımına fahri trafik müfettişleri koşuyor. En az 40 yaşında, yüksekokul mezunu, 10 yıllık sürücü belgesi sahibi olan, herhangi bir nedenle sürücü belgesi iptal edilmeyen ve suça karışmamış kişiler müfettiş olabiliyor. Vatandaşlar her ne kadar iyi niyetle trafik müfettişi olsa da zaman zaman haksız uygulamalar yaşanabiliyor. Peki fahri trafik müfettişleri ceza yazabilirler mi? Bu cezalara itiraz edilebilir mi? Detayları Avukat Yunus Özak ile konuştuk.

YASAL DAYANAĞI NEDİR?

Öncelikle müfettişlerin görev ve yetkileri 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ek 6’ncı maddeye dayanıyor. Ayrıca Fahri Trafik Müfettişleri Görev ve Çalışma Yönetmeliği’nde de müfettiş olacak kişide aranacak şartlar, görev, yetki ve koşullar ile müfettişlerin tuttukları tutanakların nasıl trafik cezalarına dönüştürüleceği yer alıyor.

CEZA KESEBİLİR Mİ?

Müfettişler doğrudan ceza kesemezler. Sadece fiziki veya elektronik ortamda trafikteki ihlallere ilişkin düzenledikleri tutanakları Emniyet Genel Müdürlüğü’ne elektronik sistem üzerinden bir hafta içerisinde teslim ederler. Sonrasında müfettişlerce fiziki ya da elektronik ortamda tanzim edilen tutanaklar, trafik kuruluşlarında gerekli kontrolleri yapıldıktan sonra 2918 sayılı Kanun’un 116’ncı maddesi kapsamında trafik idari para cezası karar tutanağına dönüştürülür.

HANGİ İHLALLER İÇİN?

Müfettişlerin kırmızı ışıkta durmamak, yanlış şerit değişimi, sağa sola dönüş kurallarına uymamak, trafik işaretlerini takip etmemek, kavşak kurallarına uymamak, yanlış park, araçlardan bir şey atmak veya dökmek, seyir halinde cep telefonu kullanmak, motosikleti kasksız kullanmak vs. gibi 80 kural ihlaliyle ilgili tutanak tutma yetkileri bulunuyor.

YETKİLERİ NELERDİR?

Kural ihlallerine ilişkin olarak; fiziki ortamda düzenledikleri tutanakları herhangi bir trafik ekip veya kuruluşuna elden, elektronik ortamda düzenledikleri tutanakları Emniyet Genel Müdürlüğü’ne elektronik sistem üzerinden bir hafta içinde teslim ederler. Trafik güvenliği ile ilgili görüş ve önerileri bildirebilirler. Yer ve zamanla sınırlı olmayıp, ülkenin her yerinde görevli sayılırlar. Görevlerini yürütürken, adil ve tarafsız olmak zorundadırlar. Araç durduramaz, sürücülerle muhatap olamaz, belge veya evrak kontrolü yapamazlar.

İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Müfettişlerin trafikteki ihlallere ilişkin tuttuğu tutanaklara göre kesilen cezalar itiraz yolu ile yargıya taşınabiliyor. Hakkında trafik para cezası işlemi uygulanan kişi 15 gün içerisinde cezanın uygulandığı yerde bulunan Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz için başvurmalıdır. Başvuru süresi cezanın elden teslimi veya tebliğinden itibaren başlar. Gıyaben kesilen yani öğrenilen ya da plakaya yazılan trafik cezalarına karşı yapılacak başvuru süresi cezanın usulüne uygun olarak tebliğ tarihinden itibaren başlar.

DELİL GÖRSELİ YOK!

Bazı vatandaşlar trafik müfettişlerinin keyfi tuttuğu tutanaklardan şikayetçi. Geçtiğimiz haftalarda bir vatandaşa, trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde ardı ardına birden fazla şerit değiştirdiği gerekçesiyle trafik müfettişi tarafından idari para cezası yazdırıldı. Vatandaş cezaya ‘delil fotoğrafı veya görüntüsü olmadığı’ gerekçesiyle itiraz etti. Yapılan itiraz üzerine ceza, Sulh Ceza Hakimliği’nce iptal edildi. Hakimlik, ‘Fahri Trafik Müfettişliği İhlal Tespit Tutanağı’nda hiçbir delil ortaya konmadığını belirtti. Cezanın, müfettişin anlık görsel tespitine dayandığına da dikkat çekilip, hata yapılması ihtimalinin bulunduğu kanaatine varıldığı ifade edildi.

ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR

Konuyla ilgili değerlendirmede bulunan Yunus Özak, şunları söyledi: “Bazı yargı kararlarında, eylemi destekler mahiyette herhangi bir fotoğraflama, video vb. delil sunulmadığı belirtilerek, ceza hukukunun temel prensiplerinden olan ‘şüpheden sanık yararlanır’ ilkesi gereği itirazlar kabul edilmekte ve cezalar iptal olmaktadır. Nitekim idari yaptırım gerektiren trafik ihlali ve kabahatin işlendiğini ispatlayacak davranışın yer ve zaman gösterilerek açıklanmasının zorunlu olduğu, aksi halde kamu otoritesi tarafından tek taraflı tutulan tutanakların hukuka uygunluk karinesinden yararlanamayacağı belirtiliyor. Fahri müfettişler, mümkünse kendisini ve sürücüleri tehlikeye atmaksızın elektronik cihazla kayıt yapmalı.”

FOTOĞRAF ÇEKMEK ZORUNLU DEĞİL

Her ne kadar cezalar delil yetersizliği nedeniyle iptal edilse de aslında Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği’ne göre, müfettişlerin herhangi bir video veya fotoğraf çekimi yapması gerekmiyor. Yani trafik suçuyla ilgili herhangi bir delile sahip olmak müfettişlerin görevleri arasında yer almıyor. Son zamanlarda mahkemeler, fotoğraf olmadığından bu cezaların iptali yoluna gidiyorlar. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin ‘Fahri trafik müfettişleri fotoğraf çekmek zorunda değildir’ şeklinde bir kararı da bulunuyor. Uzmanlar da müfettişlerin trafik ihlali sırasında fotoğraf çekmesinin hem trafiğin akışı hem de kendi güvenlikleri açısından zor olduğunu belirtiyor.