Tüm yönleriyle tamamlayıcı emeklilik

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) nedir?

TES, çalışan, işveren ve devlet tarafından, çalışanın bireysel hesabına yapılacak nakdi katkıların emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirileceği ve bu fonların seçiminin ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafından yapılacağı bir ikinci basamak emeklilik sistemi olarak planlandı.

Katılım zorunlu olacak mı?

Sistem 1 Ocak 2022 itibarıyla başlayacak ve tüm özel sektör çalışanları yeni sisteme girecek. Kapsam dahilindeki tüm çalışanlar karma TES’e zorunlu dahil olacak, sonra dileyen kişi isteğe bağlı TES’e geçiş yapabilecek.

Geçmişteki kıdem hakkı ne olacak?

1 Ocak 2022’den önceki kıdem tazminatı hakları aynı şekilde korunacak. 1 Ocak 2022’den sonra kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten ayrılan çalışan, geçmiş kıdem tazminatını alabilecek. Mevcutta yıllık brüt ücretinin yüzde 8.33’ünü kıdem tazminatı olarak alan işçi, ‘karma TES’te yüzde 5.33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olmak üzere toplamda yüzde 8.33’lük hakka sahip olacak. Yüzde 3’lük işveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak. Mevcut durumda çalışan istifa ettiğinde yüzde 8.33’lük kıdem hakkının tümü yanarken, karma TES’te bireysel fon hesabındaki yüzde 3’lük hakkı saklı kalacak.

İstifada hak korunacak

İstifa eden işçiye birikimleri ödenecek mi?

İşçi eğer bir yıldan az çalıştığı işinden istifa ederse yalnızca ‘çalışan katkısı’ fon hesabında kalacak. Bir yıldan uzun süreli çalışılan işlerden istifa durumunda fon hesabına ödenen primler hiç bir işleme tabi tutulmadan, kayıpsız şekilde hesapta yer almaya ve fonlarda nemalanmaya devam edecek. Çalışan, sistemden çıkış şartlarına bağlı olarak kısmi çıkış veya emeklilik yaşında bunu alabilecek.

Asgari ücrette maaş hesabı

Asgari ücretli çalışanın emeklilikte alacağı tutar ne olacak?

Bir asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini isteğe bağlı TES’te geçirdiğinde, bireysel fon hesabında 68 bin lira birikecek. Eğer bireysel fon hesabında biriken tutardan toplu ödeme almazsa, kendisine 15 yıl boyunca yaklaşık olarak 461 lira ek (ikinci) emekli aylığı ödenecek. Asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini karma TES’te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 37 bin lira birikecek. Toplu ödeme almazsa, 15 yıl boyunca bu sistemden 251 lira aylık ödenecek.

İş değiştirenin fon hesabı ne olacak?

Çalışan haklı fesih sebebi dışında işten çıkarılır veya istifa ederse, bireysel fon hesabında çalıştığı son firmadaki dönemine ait biriken tutarı aynen korunacak.

Devlet katkısı da var

Hangi katkı oranları, ne düzeyde uygulanacak?

Karma TES’te yüzde 5.33’lük kıdem hakkı ve yüzde 3 işveren katkısı alınırken, isteğe bağlı TES’te yüzde 4 işveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas kazanç üzerinden) devlet katkısı uygulanacak. Sistemde çalışan katkısı, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücret olan çalışanlar için yüzde 0.5, kazancı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için yüzde 1.5, kazancı asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için yüzde 2.5 olarak belirlendi. Çalışanın talepte bulunması halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6’sına kadar artırılabilecek.

Sistemdeki birikimler nasıl değerlendirilecek?

Birikimler emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilecek.

İşveren ödemezse?

Emeklilik şirketlerine prim alacaklarını sigorta ettirme zorunluluğu getirilecek. Ayrıca ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler kapsamında işten çıkarılmış veya 1 yıldan az çalıştığı işyerinden istifa ederek ayrılmış çalışanlara ait TES sigorta hesabına aktarılan tutarlar da sigorta amacıyla kullanılacak.

Para çekmenin istisnaları

Sistemden kısmi çıkışlar hangi şartlarda olacak?

60 yaşını doldurmamış katılımcılara, talep edilmesi halinde, bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, işsizlik, ilk konut alımı ve ağır hastalık gibi sebeplerin her biri için, başvuru tarihindeki bireysel emeklilik hesabındaki birikim tutarının yüzde 10’unu ve çoklu yararlanım halinde kısmi çekiş hallerinin tamamı için kısmi çıkış oranının yüzde 20’sini geçmemek üzere ödeme yapılabilecek.

Tamamen çıkış nasıl olacak?

Cayma ve ayrılma hakkı bulundurmayan bu sistemden tamamen çıkış, emeklilik dönemi sona erdiğinde, çalışanın ölümü veya maluliyet durumlarında olacak. Çalışan, emekli olduğunda kendisine bağlanacak aylık süresi bittiğinde sistemden çıkmış olacak.

İkinci emekli aylığı gibi

SGK kapsamındaki emeklilikte bir değişiklik olacak mı?

TES ikinci basamak emeklilik sistemi olarak kurgulandı. Dolayısıyla SGK kapsamındaki emeklilik sistemiyle ayrışıyor. Çalışan emeklilik yaşı geldiğinde SGK’den emekli olacak, ayrıca 60 yaşına geldiğinde TES kapsamında ikinci emekli aylığını alacak.

1 gün çalışanın bile tazminat alma hakkı olacak mı?

Çalışan bir gün bile çalışmış olsa bireysel fon hesabındaki hakkı saklı olacak. İşten çıkarılmış olsa bir günlük çalışması karşılığı TES katkısı hesabında duracak.

Emeklilikte fondaki para toplu olarak verilecek mi?

Emekli olan, hesabında biriken tutarın yüzde 25’ine kadar toplu ödeme alabilecek. Fon hesabında kalan tutar aylık ödenecek.