Yıkımda 'kontrol' nasıl sağlanır?

MESLEKİ VE TEKNİK YETERLİK

Binaların yıkımlarının çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek şekilde yapılması için kurallar Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yayınladığı ‘Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik’te net bir şekilde belirleniyor. Binaların yıkımı için ‘yıkım planı’ hazırlanması ve işe başlamadan önce ‘yıkım ruhsatı’ alınması zorunlu. Ayrıca yıkım yapabilecek müteahhitler mesleki ve teknik yeterlikler esas alınarak; Y1, Y2 ve Y3 olmak üzere sınıflandırılıyor.

BİTİŞİKTE BİNA VARSA

Yönetmelik, yıkılacak binalara yönelik tedbirleri içerdiği gibi bitişik binalara ilişkin tedbirleri de bulunduruyor. Buna göre, yıkım sebebiyle komşu yapılarda, zeminde veya altyapıda hasar oluşması ihtimalinin bulunduğu durumlarda; yıkım planına ek olarak, müellif (yıkım sorumluluğunu üstlenen inşaat mühendisi) tarafından mevcut durumun tespitini içeren teknik rapor düzenlenmesi gerekiyor. Yıkılacak olan yapıya bitişik bina olması halinde gerekli tedbirler alınmadan bitişik binanın temel kotundan daha alt kotlarda yıkım yapılamıyor.

KORUMA TEDBİRLERİ

* Yıkımın, ruhsat tarihinden itibaren 1 ay içinde başlaması ve 3 ay içinde bitirilmesi gerekiyor. Bu sürelere uyulmazsa ruhsat hükümsüz sayılıyor.
* Yıkıma başlanmadan en az üç gün önce, yıkım yapılacak parsele komşu parsellerdeki yapılara ilgili idarece gerekli duyuru ve uyarılar yapılır. Patlatmalı yıkımda bu süre 7 gün.
* Yönetmeliğe göre müteahhit, yıkım faaliyetlerine başlamadan önce güvenlik ve çevre koruma tedbirlerini almak suretiyle yıkım şantiyesini kurmak zorunda.

PARAVAN İLE ÇEVRİLMELİ

* Yıkım şantiyesi sınırları; yıkılacak yapının yüksekliği, parsel sınırına olan mesafesi, yıkım tekniği, çevre yapılaşması gibi hususlar dikkate alınarak belirlenmeli.
* Buna göre şantiye, 2.5 metreden az olmamak üzere müellifçe belirlenecek yükseklikte seyyar veya sabit paravan ile çevrilmeli. Yetkisiz giriş ve çıkışları önleyecek şekilde giriş ve çıkışlar kontrol altına alınmalı.
* Yıkım esnasında düşebilecek, fırlayabilecek her türlü malzemenin çalışanların güvenliğini tehlikeye sokması, yıkım şantiyesi dışındaki insan ve taşıt trafiğine ulaşması ihtimaline karşı, yıkılacak yapının tehlike doğuran cepheleri gerekli tedbirler ile emniyet altına alınmalı.

TECRÜBELİ MÜTEAHHİTLER BELGEYE TAKILDI

Yönetmelikte tüm önlemler alınmışken, sahadaki uygulamalarda yaşanan aksaklıkların nedenlerini Eski Yıkım Müteahhitleri Derneği Başkanı Mehmet Ali Bulut ile konuştuk. Özellikle kentsel dönüşümün hızlanmasıyla yıkım sektörüne çok sayıda firmanın adım attığını söyleyen Bulut, “Yönetmelikte makine ve ekipman gücü isteniyor. Makine gücüne sahip olan hurdacılar, hafriyatçılar sektöre adım attılar. Makine gücünden dolayı belgeleri kolayca alabildiler. Yıllarca yıkım alanında çalışan çoğu müteahhit de makine güçleri olmadığı için belge alamadı. Tecrübeye sahip yıkım müteahhitleri belge alamadıkları için sektörden çekildiler” dedi.

DÜŞÜK MALİYETLİ ORTADAN ÇÖKERTME TERCİH EDİLİYOR

Doğru yıkım teknikleri hakkında da bilgi veren Bulut, şunları söyledi: “Bir binanın doğrudan yıkılabilmesi için kullanmak istediğiniz iş makinası, yıkılacak binanın en üst noktasına erişim sağlamalı. Binayı yukarıdan aşağıya kontrollü yıkmak zorundasınız. Bina, makinenin erişim seviyesinden daha yüksek ise makinenin erişebileceği seviyeye kadar kat eksiltme yöntemi uygulanmalı. Kat eksiltme yöntemi; yukarıdan aşağıya doğru binanın statik yapısı uygun ise mini iş makinasıyla, uygun değilse el aletleri kullanılarak iskele yapılmak suretiyle uygulanır. Binanın etrafının çevrilmesi kesinlikle zorunludur. Ayrıca yukarıdan düşebilecek küçük parçalar dahi olsa paralel iskelelerin yapılması zorunludur. Günümüzde hiçbir yıkım şantiyesinde paralel iskeleler yapılmıyor. Maliyeti ucuz olduğu için binayı alttan veya ortadan blok çökertme tercih ediliyor. Bu yöntem de diğer binalara, çevreye ve insanlara zarar verebiliyor.”

AYKIRILIK VARSA DURUYOR

Binaların yıkılmasına ilişkin fenni mesuliyet, inşaat mühendisine ait. Binaların, yetki belge numarası almış ve uygun sınıfta yeterliğe sahip bir müteahhidin sorumluluğu altında yıkılması zorunlu. Yıkım esnasında da şantiye şefi bulunması şart. Fenni mesul, yıkım işlerinin yıkım ruhsatına ve yıkım planına aykırı olarak yürütülmesi halinde durumu derhal ilgili idareye bildirmek zorunda. İlgili idarece, aykırılık tespit edilirse, yapı güvenli bir seviyeye getirtilerek yıkım faaliyeti durduruluyor. Aykırılığın giderildiğinin tespiti halinde yıkımın devamına izin veriliyor.

YAN BINANIN DUVARI ÇÖKERSE KİM HATALI?

* Bitişik binaların duvarının yıkılmasında o binayı inşa eden müteahhidin hatasının bulunduğunu anlatan Bulut, “İki bina arasına strafor koymadıkları için, zamanla iki binanın duvarı birbirine kaynıyor. Yıkımlarda da çökertme yöntemi kullanıldığı için komşu binanın duvarını da çekip alıyor. Kat eksiltme yöntemi kullanılırsa bu durum yaşanmaz. İki hata bir araya gelince kaza kaçınılmaz oluyor” diye konuştu. Bu gibi kazalarda, yıkım müteahhidi hasar gören binanın zararını karşılamakla yükümlü.

* Yıkım alanında eğitimlerin artması gerektiğini ifade eden Bulut, şunları söyledi: “Mühendisler inşaat konusunda bilgi ve tecrübe sahibi ancak yıkım konusunda eğitimli değiller. Eğitimin yanı sıra denetim ve cezaların da artması gerekiyor. Şu anda yönetmeliğe göre yıkım planı sunulup yıkım ruhsatı alınsa da ya planı sunan tecrübe sahibi değil ya da yıkımlarda plana uyulmuyor. Yıkım öncesinde yapı denetim firmalarının yıkım ruhsatı için verilen iş planındaki maddelerin yapılıp yapılmadığını denetlemesi gerekiyor. Aksi halde iş kazaları devam edecektir.”