Giriş
Aedes sivrisineği İstanbul çevresinde görüldü! Zika virüsü tehlikesi...
Aedes sivrisineği türü İstanbul çevresinde görülmeye başlandı. Zika virüsünün bulaşmasına neden olan sarı humma sivrisinekleriyle mücadele etme aşamasında ilaçlama faaliyetlerinin yeterli olmaması durumu tüm ülkenin gündeminde. Özellikle dere kenarlarında görülme sıklığına sahip Aedes sivrisineklerine karşı ilaçlama yönteminin uzun vadede alınması gereken önlemler listesinde yeterli olmadığı ve başarılı olabilecek başka yöntemlerin de kullanılması gerektiği gözlenen bulgular arasında. Sarı humma (Aedes) sivrisineğine karşı ne yapabileceğimizi, alerji profesörüne sorduk.
Zika hummasına yol açan Aedes türü sivrisinekler, daha önceleri Asya ve Afrika'da yaygın olarak görülebilen sinek türleri. Aedes sivrisinekleri, Zika virüsünü taşıyan ve bulaştırma riski yüksek olan sinekler. Dünya çapında araba lastiklerinin dolaşımının artmasıyla eş zamanlı olarak bu sivrisinek türü yayılmaya başlamış. Çocuk Alerji, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Akçay: ‘Özellikle dere kenarlarına yakın bölgelerde daha sık rastlanan Aedes sivrisineğinin ana belirtilerini şu şekilde anlatıyor:
"Aedes sivrisineğinin, çocuklar üzerinde sokma işleminden sonra normal sivrisineğe oranla daha büyük ve yara formunda belirtiler bıraktığı sonucunu görüyoruz. Sivrisinek ısırığından sonra ısırılan bölgelerin kaşınması sonrası kalan izleri incelediğimizde ise normal sivrisinek izlerine oranla daha derin ve büyük formda olduğu rastladığımız bulgular arasında."
AEDES SİVRİSİNEKLERİ TÜRKİYE’DE
Aedes türü sivrisinekler Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Artvin’den başlayarak Giresun sınırına kadar yerleşik bir popülasyona ev sahipliği yaptığı ve Batum’dan Kırım Yarımadası’na doğru yayılım gösteriyor. Virüs taşıma ve bulaş gösterme kapasitesi yüksek bir tür olan Aedes sivrisinekleri yayılmacı bir türdür. Adaptasyon özelliği sayesinde artık yalnızca yaz aylarında değil; Mart ve Kasım ayları arasında da hayatta kalabiliyor ve hızlı gen aktarımı aracılığıyla soğuk aylarda da hayatta kalabilme yeteneği var.
AEDES SİVRİSİNEĞİ 9 5-7 YIL İÇİNDE ORTA ANADOLU’YU SARACAK!
Aedes albopictus türünün Türkiye’nin batısında İstanbul ve Trakya’dan, doğu tarafında ise Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bulunan Giresun’a kadar yayılım gösteriyor. Batı tarafta Kocaeli ve Giresun arasında yayılım gösteren bu vektörün 5-7 yıl içerisinde Orta Anadolu bölgesine kadar yayılım gösterebileceği yapılan tahminler arasında. Tek seferde 200’den daha fazla yumurta bırakabilen Aedes sivrisinek türü, spesifik olarak ağaç kovuklarında, ağaç kök noktalarında oluşan su birikintilerinin içlerinde, atık lastiklerin iç kısımlarında ve longozlarda ürüyor.
AEDES SİVRİSİNEKLERİ İÇİN İLAÇLAMA YÖNTEMİ YETERLİ DEĞİL
Yaz aylarında bunaltıcı sıcakların etkisiyle geceleri uyurken dahi camlar açık bırakılıyor. Geceleri daha sık görülebilen sivrisinekler için geceleri yapılan ilaçlamalar yeterli olamıyor. Aedes sivrisinek türünün gözlemlendiği yerlerde hava karardığı andan itibaren pencereler açılamıyor. Prof. Dr. Akçay, Aedes türü sivrisineklerin, iç ve dış mekanlarda, başlıca insanlar olmak üzere diğer canlılardan da gündüz saatlerinde kan emdiğini söyledi. Bu sivrisinek türü tipik olarak kapalı yerlerde bekleyen ve gizlenen bir tür. En fazla 100 metrelik bir menzilde uçabildiyor. Aedes türü sivrisinekleri yumurtalarını; bina çevrelerinde yer alan su depolarında, yağmur suyunu muhafaza edebilen araç lastiklerinin içlerinde, dekoratif havuzlarda, boş içecek ve yiyecek kaplarında, çatı katı veya saksı gibi yerlere bırakıyor.
AEDES (SARI HUMMA) SİVRİSİNEĞİ ISIRIKLARINDAN NASIL KORUNURUZ?
Aedes cinsi sivrisinekler, başlıca dış mekanlar olsa da hem iç hem dış alanlarda kan emen, saldırgan bir sivrisinek türü. Gündüz ve akşamüstü saatlerinde daha aktifler.
Aedes sivrisinek ısırığının nasıl geçeceği konusunda spesifik bir bilgi bulunmadığını belirten Prof. Dr. Akçay, herhangi bir sivrisinek ısırığı için yapılan uygulamaların aynılarının uygulanabileceğinin belirtiyor:
Bunların dışında kökten çözüm odağından bakıldığında ilaçlama uzun vadeli ve net bir çözüm yolu değil. Çok daha farklı çözüm yöntemlerinin birlikte kullanılması öneriliyor. İlk olarak bataklıkların kurutulması, biyolojik yöntemlerin oluşması gerekiyor zira sivrisinek larvalarını yiyen balıklar hâlâ var.
ZİKA HUMMASINA KARŞI NE YAPABİLİRSİNİZ?
Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar ile) azaltılabilir. Sarıhumma virüsünü taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır. Sivrisinek ısırıklarından korunmak için şunlara dikkat etmek gerekiyor:
- Gündüzleri de dahi olmak üzere uzun kollu gömlek, uzun pantolon, çorap ve şapka gibi uygun kıyafetler giyin.
- DEET, Picardin gibi aktif madde yüzdesi yüksek olan uygun bir böcek kovucu kullanın. Aktif madde yüzdesi yüksek olanlar daha uzun koruma sağlıyor.
- Güneş koruyucu kullanılacaksa, önce güneş koruyucu sürün, ardından böcek kovucu uygulayın.
- Çocuklar üzerinde kovucu uygulanırken gözlere ve ağıza temasından kaçının.
- Kullanılacak giysilere ve çadıra permetrin uygulanabilir. Ancak permetrin doğrudan cilde uygulanmamalı!
- Mümkün olduğu kadar perdeli ve klimalı odalarda kalmaya özen gösterin.
- Birçok sivrisinek daha çok geceleri aktifken, sarıhumma bulaştıran sirisineklerden biri olan Aedes aegypti daha çok gündüzleri ısırırlar. Bu nedenle bu önlemlerin gündüz de alınması gerekiyor.