Giriş
Anne karnındaki stres, bebekte otizme, zeka düşüklüğüne, dil gelişimi sorunlarına yol açabiliyor
Anne karnında strese maruz kalan bebek hastalıklara açık hale geliyor. İyi beslenemeyen annelerin bebeklerinde yetişkinlik döneminde obezite görülebiliyor. Ayrıca stres, bebeğin bağışıklık sistemini de bozuyor, hastalıklara açık hale getiriyor. ıGebelik süreci ve doğum şekli, çocukluk ve ergenlik dönemini, yetişkinlikteki davranış ve duygusal süreçleri, kişilik yapısını, hayatla ve olaylarla baş etme şeklini, tüm ilişkileri; kısacası tüm insanlık tarihini etkiliyor. Bu nedenle gebelik döneminde annelere mümkün olduğunca huzurlu ve stresten uzak bir ortam sağlamak birey ve toplum sağlığı açısından olumlu sonuçlar doğuruyor.
Gebelik döneminde annenin yaşadığı stres; bebeğin zihinsel gelişimi, fiziksel sağlığı ve kişilik yapısına da etki edebiliyor. Hatta bebeğin yaşamının ilerleyen dönemlerinde kronik hastalıklara yatkınlığını artırabiliyor. Bu nedenle gebelik döneminde annelere mümkün olduğunca huzurlu ve stresten uzak bir ortam sağlanması gerekiyor ve en büyük görev ise eşler ile aileye düşüyor. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Müjde Şekeroğlu, gebelikte anne adaylarının yaşadığı stresin bebeğe etkileri hakkında bilgi verdi.
STRES, ANNE KARNINDAKİ BEBEĞİ DİREKT ETKİLİYOR
Gebelikte stres pek çok farklı kaynaktan gelebiliyor. Anne adayı deprem, sel, fırtına gibi doğal felaketler ya da savaş, terörizm gibi önlenmesi pek mümkün olamayan sebeplerden strese girebileceği gibi; aile içi şiddet, evde veya işyerindeki olumsuz insan ilişkileri de anne adayının strese sokabilir.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Müjde Şekeroğlu, "sebebi ne olursa olsun, stres vücut dengesi için bir tehdittir ve beden orijinal koşula geri dönmek için çeşitli yapısal, işlevsel ve davranışsal cevaplar oluşturur." diyor. Bu da gelişmekte olan bebeğin zihinsel ve fiziksel sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden oluyor.
Anne adayındaki stres, bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkilemenin yanı sıra; erken doğum, bebeğin büyüme hızında yavaşlama, düşük doğum ağrılığı ve bebeğin baş çevresinde geri kalma gibi durumların oluşmasına da yol açabiliyor.
STRES, ANNE VE BEBEĞİ İKİ ŞEKİLDE ETKİLİYOR
Anne karnında strese maruz kalan bebekler üzerinde yapılan çalışmalar, ilerleyen dönemlerde duygusal problemlerin ve davranış bozukluklarının görülme sıklığının yüksek olduğunu gösteriyor. Prenatal dönemde yaşanan stres anne ve bebek sağlığını iki farklı yönden etkiliyor:
1) Stres hormonları salgısının artması ile vücut doğrudan etkileniyor.
2) Stres belirtileri yaşayan annede madde kullanımı, gebelik kontrollerine gitmeme gibi bilinçsiz davranışlar ile anne ve bebek sağlığını dolaylı olarak etkiliyor.
Anne karnındaki bebeğin yaşadığı stres ilerleyen dönemlerde şu tablolara yol açabiliyor:
- Entelektüel aktivite ve problem çözme yeteneğinde azalma
- Geciken dil edinimi
- Düşük IQ skorları
- Anksiyete bozukluğu
- Hiperaktivite
- Depresyon
- Otizm
- Şizofreniye yatkınlık
ANNE ADAYINDAKİ STRES, BEBEĞİ ÖZELLİKLE 12-22. HAFTALARDA ETKİLİYOR
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Müjde Şekeroğlu, stresin gebeliğin 12-22.haftaları arasında yaşanması durumunda etkilenmenin daha fazla olabileceğini belirtiyor.
Annede artan stres hormonları plasentadan geçen kan akımını azaltarak oksijende azalmaya neden olabiliyor. Normal koşullarda plasenta annedeki stres hormonunun bebeğe geçişini azaltıyor, fakat uzun süreli devam eden stres durumunda plasentada stres hormonunu etkisiz hale getiren enzim azaldığından bebeğe geçen hormon miktarı artıyor.
Artan stres hormonu bebeğin beyninde yapısal değişiklikler yapıyor ve bireylerin ileri evrelerdeki stres yanıtında artışa neden olarak psikopatolojik bozukluklara yatkınlığını artırıyor.
Prenatal stres yaşamın ilerleyen dönemlerinde bebeğin kronik hastalıklara yatkınlığını artırıyor. Epigenetik mekanizmaların (çevresel koşullar) hangi genlerin aktif olacağını belirlemesi kişinin dış görünüşünü ve sağlığını etkilemesine neden oluyor.
GEBELİKTE İYİ BESLENEMEYEN ANNELERİN BEBEKLERİNDE OBEZİTE GÖRÜLEBİLİYOR
Anne karnında yüksek miktarda kortizole (stres hormonu) maruz kalan bebekte sağlıksız gen aktivasyonları olabiliyor. Örneğin kıtlık döneminde gebelik geçirmiş bir annenin bebeğinde obezite görülme ihtimali çok yüksek. Çünkü genleri dış ortamda kıtlık varmış gibi çalışıyor ve yağ depolamaya eğilimli oluyorlar.
ANNE KARNINDA STRESE MARUZ KALAN ÇOCUĞUN BAĞIŞIKLIĞI DÜŞÜYOR
Yüksek miktarda stres hormonu sağlıklı bağırsak florasını da bozarak bağışıklık sistemini olumsuz etkiliyor. Son zamanlarda, kordon kanındaki lökositlerdeki telomer uzunluğundaki bir değişikliğin, gebeliğe özgü stres ile ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar olduğundan bahseden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Müjde Şekeroğlu, "Yapılan çalışmalar ile prenatal strese maruz kalmanın daha kısa telomer uzunluğuyla ilişkili olduğunu tespit edilmiştir. Telomer kısalmasının insan hücresinin ömür uzunluğunun kısalmasında evrensel bir rol oynadığı ve bu durumun da yaşlanma üzerindeki rolleri yapılan çalışmalarla doğrulanmıştır. " diyor. Yani; anne karnında yaşanan stres çocuğu yetişkinlik dönemindeki strese daha dayanıksız hale getiriyor.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Müjde Şekeroğlu, "özellikle aile içi şiddet ve iletişimsizliğin neden olduğu strese maruz kalan anne adayının bebeği ileride zor bir kişilik yapısına sahip olma ihtimali yüksek olduğundan, ailesi ve toplum açısından stres nedeni olabilecektir." diyor.
Gebelik süreci ve doğum şekli, çocukluk ve ergenlik dönemini, yetişkinlikteki davranış ve duygusal süreçleri, kişilik yapısını, hayatla ve olaylarla baş etme şeklini, tüm ilişkilerimizi yani kısacası tüm insanlık tarihini etkiliyor. Bu nedenle gebelik döneminde annelere mümkün olduğunca huzurlu ve stresten uzak bir ortam sağlamak birey ve toplum sağlığı açısından olumlu sonuçlar doğuruyor.
