Giriş
Anneler Günü'nde tekrar gündeme geldi, işte çalışan ve çalışmayan tüm annelere sağlanan ayrıcalıklar
Anneler aile bütçelerine destek olmak için gece gündüz demeden çalışırken çocuklarını da büyütmek için yoğun çaba gösteriyorlar. Annelerin yükleri ağır ve hakları ödenemez. Ancak yasalarımız fedakar annelerin yüklerini hafifletmek için çalışma hayatında ve sosyal güvenlik uygulamalarında birçok imkan sağlıyor. Her yıl mayıs ayının ikinci pazar günü ‘Anneler Günü’ olarak kutlanıyor. Bu yıl 12 Mayıs’a (bugün) denk gelen bu özel günde, annelerin toplum ve insanlık tarihindeki kutsal yeri ve önemi bir kez daha hatırlanacak. Biz de bu anlamlı gün dolayısıyla çalışan-çalışmayan tüm annelere sağlanan kolaylıkları ve ayrıcalıkları araştırdık. İşte detayları...
112 GÜNLÜK İZİN
Çalışan kadınların iş yükü daha fazla. Hem çocuk büyütüyorlar hem de ev işleriyle uğraşmak zorunda kalıyorlar. Üstelik aile bütçelerine katkı sunmak için yoğun emek harcıyorlar. Devlet de bu anlamda kadınlara önemli destekler sağlıyor. Doğum izni bunlardan en önemli olanı. Kadın sigortalıların doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık (16x7=112 gün) izin hakkı var. Çoğul gebelikte (ikiz) bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde izin alınabiliyor. İşyeri de kadınları ‘doğum izni kullandı’ diye haksız yere işten çıkaramıyor.
BİR KEREYE MAHSUS 860 LİRA
Annelere halk arasında süt parası olarak bilinen emzirme ödeneği de yapılıyor. Bu para için anne veya eşinin SSK veya Bağkur’lu olması ve o kişi adına en az 120 gün prim ödemesinin olması gerekiyor. SGK il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine 5 yıl içinde başvuru yapılabilir. Ödeme 2024 itibarıyla 860 lira. Doğum yapan kadın sigortalı değilse ödeme sigortalı eşe yapılıyor. Ödemeyi almak için doğumun gerçekleştiği hastane tarafından emzirme raporu girişi ve çocuğun nüfus kaydı yapılmalı.
EV KADINLARINA ‘İSTEĞE BAĞLI’ PRİM
Ev kadınlarına üçte bir prim desteğinin verilmesi konusunda çalışma yürütülüyor. İsteğe bağlı sigortalı olan ev kadınlarına bu kapsamda devlet destek sağlayacak ve emeklilik yolunu açacak.
7.5 SAATİ AŞAMAZ
Kadın çalışanlar, hamile olduklarını sağlık raporuyla tespit ettirdikten sonra vardiya ile bile olsa doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamaz. Doğumdan bir yıl sonra da sağlık açısından sakıncalı olduğunun rapor ile belirlenmesi halinde de gece çalıştırılamaz. Yine hamile veya emziren kadınlar günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.
PARA DA ÖDENİYOR
Anne, doğum izninde geçen süreler için devletten para alıyor. Buna doğum veya rapor parası deniyor. Bu paranın hesabında ise normal doğumlarda 112 günlük süre dikkate alınıyor. Çalışırken bordroda yazan brüt ücret bu paranın miktarını belirliyor. 1 Ocak’tan geçerli yeni asgari ücret yüzde 49 zamla net 17 bin 2 lira, brüt ise 20 bin 2 lira oldu. Dolayısıyla bu yıl en düşük ücretle yani asgari ücretle çalışan anne doğum sonrasında bu maaş göre 112 gün üzerinden 49 bin 783 lira para alacak.
GÜNLÜK EMZİRME SÜRESİ
Kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni veriliyor. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler ve zaman dilimi günlük çalışma süresinden sayılır. Memur kadınlarda süt izni; ilk 6 ayda günde 3 saat, ikinci 6 ayda ise 1.5 saat.
ÇOCUK BAŞINA YARDIM
15 Mayıs 2015’ten sonra doğum yapan tüm annelere çocuk parası verilmeye başlandı. Yeni doğan çocuk yardımı için TC kimlik numarasıyla ‘aile. gov.tr’den başvuru imkanı var. Ayrıca Aile Bakanlığı il müdürlüklerine, ilçede ise kaymakamlıklara da başvuru yapılabiliyor.
Bu kapsamda;
* ilk çocuk için 300 lira,
* ikinci çocuk için 400 lira ve
* üçüncü çocuk için 600 lira ödeniyor.
Bu ödemeler bir kereye mahsus yapılıyor. Doğum parası PTT’den alınıyor. Para annenin TC kimlik numarasına yatırılır.
EŞİ VEFAT EDENLERE...
Eşi vefat eden, geliri ve sosyal güvencesi olmayan kadınlara her ay yardım veriliyor. Başvuru, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na yapılıyor. Ödemeler 2 ayda bir 1.000 lira.
İSTİFAYLA KIDEM
Kıdem tazminatı normalde emeklilikte veya 15 yıl sigortalılık, 3600 prim günü gibi yaş dışındaki emeklilik koşullarının yerine getirilmesi, işçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi, işverenin işçiyi işten çıkartması gibi hallerde ödenir. Yeni evlenen kadın işçilere bu konuda bir hak tanınıyor. Kadın çalışan, resmi nikah tarihinden itibaren bir yıl içinde kendi isteği ile işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir.
YARIM GÜN ÇALIŞMA HAKKI
Devlet, kadın çalışanların istihdamını sürdürmek için 2016 yılından bu yana ‘Yarım Çalışma Ödeneği’ uygulamasını sürdürüyor. Uygulamaya göre; SSK’lı çalışırken doğum yapan kadınlar, analık izni sonrasında birinci doğumda 2 ay (15+15 gün), ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün (part-time) çalışıp tam maaş alabiliyor. Engelli çocuğu olanlarda ise bu süre 12 ay olarak uygulanıyor.
BAKICI DESTEĞİ
Bakıcı bulmakta ve masrafını karşılamakta zorlanan çalışan anneye yeni destek geliyor. Devlet, Avrupa Birliği (AB) destekli projeyle Ankara, İstanbul ve İzmir’de 0-36 aylık çocuk sahibi 3 bin 500 sigortalı anneye 12 ay boyunca ayda 325 Euro (yaklaşık 11 bin 282 lira) destek sağlayacak.
BORÇLANMAYLA 6 YIL ERKEN EMEKLİLİK
Devlet, annelere erken emeklilik konusunda da bazı avantajlar sağlıyor. Sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar çalışmadıkları süreleri borçlanabiliyor. Buna göre; 3 çocuk için doğum borçlanması yapan anneler, doğum sonrasına ilişkin çalışmadıkları bu süreler için 2160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor. Böylece yaş şartını tamamlarsa, 6 yıl erken emekli olabiliyor. Ayrıca başkasının bakımına muhtaç çocuğuna bakan anneye, prim gününün yüzde 25’i kadar prim günü ilave ediliyor. Eklenen prim yaştan düşülüyor.