Giriş
Artuklu Sarayı'nda modern kalorifer sistemi bulundu
Diyarbakır'ın Sur ilçesindeki 8 bin yıllık Amida Höyük'teki Artuklu Sarayı'nın arkeolojik kazı çalışmalarında, İslam alimlerinden El-Cezeri tarafından yapıldığı düşünülen modern kalorifer sistemi bulundu. Kazı Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, 'Artuklu dönemi kalorifer sistemi, çağdaş kalorifer sistemine yakın bir sistem gibi görünüyor' dedi.
Hurri-Mitanniler, Urartular, Persler, Romalılar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular ve Artuklular'ın da aralarında yer aldığı birçok medeniyete ev sahipliği yapan Diyarbakır'ın tarihi Suriçi'ndeki İçkale'de bulunan 8 bin yıllık Amida Höyük'teki arkeolojik kazılar devam ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nce sürdürülen çalışmalar kapsamında Amida Höyük'teki Artuklu Sarayı'nda, 13'üncü yüzyıla ait El-Cezeri tarafından yapıldığı düşünülen modern kalorifer sistemi bulundu.
Daha önce Roma dönemine ait bir kalorifer sisteminin keşfedildiği kazı alanında, yeni bulunan Artuklu dönemine ait modern kalorifer sisteminde, suyun ısıtılarak duvarlardaki depo alanından mekanlara dağıtıldığı belirlendi. Amida Höyük Kazı Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, bu sistemin El-Cezeri tarafından yapılmış olabileceğine dikkat çekerek şöyle konuştu:
'ROMA DÖNEMİNE AİT SİSTEMDEN FARKLI'
"Diyarbakır İçkale Artuklu Sarayı kazı çalışmalarının 2021 yılı kazı çalışmalarında sarayda yapılan çalışmalarda bir kalorifer sistemine rastlandı, yeni bir sistem bu. Daha önceki 2020 yılı çalışmalarında Roma dönemine ait kalorifer sistemi bulunmuştu. O sistem, doğu tarafta yer alan hamamın sıcak suyundan yararlanılarak yapılmıştı. Bu yeni kalorifer sistemi biraz daha farklı ve Artuklu dönemine ait. Bize şu soruyu da akla getiriyor, acaba El-Cezeri'nin yaptığı bir sistem mi? Çünkü bu kalorifer sisteminde kullanılan tuğla malzemeden yapılan kulelerin benzerini El-Cezeri'nin su sisteminde de görüyoruz."
'ÇAĞDAŞ KALORİFER SİSTEMİNE YAKIN BİR SİSTEM'
Artuklu dönemi kalorifer sisteminin çağdaş kalorifer sistemine yakın bir sistem olduğunu aktaran Prof. Dr. Yıldız, "Yan taraftaki ocaktan suyun ısıtıldığı ve suyun duvarın içindeki depoda depolandığı, daha sonra ada mekanlara dağıtıldığını görüyoruz. Dolayısıyla bir sarayda bulunan en erken tarihli kalorifer sistemi diyebiliriz. Doğu Beyazıt'taki İshak Paşa Sarayı'nda da benzer bir kalorifer sistemi var, orada künkler kullanılmış, ama Artuklu Sarayı'nda kanallar kullanılmaya devam edilmiştir. Tabi El-Cezeri İslam medeniyetinin büyük alimlerinden ve mucitlerindendir, 25 yıl bu sarayda yaşamıştır, muhtemelen bu kalorifer sistemine de katkısı olmuştur. Dolayısıyla böyle bir dehanın burada yaşamış olması, bu tür sistemlerin gelişmesine de vesile olmuştur" diye konuştu.
DHA