Giriş
Bakım ürünlerinde bile var! Bu kimyasallar sivilce riskini ve şiddetini artırıyor
Son yıllarda hayatımızın her alanında sıkça yer alan ve endokrin sistemin gelişimi ve fonksiyonunu değiştiren maddeler olarak tanımlanan endokrin bozucu kimyasallar sağlık açısından çeşitli tehlikeleri de beraberinde getiriyor. Endokrin bozucular sivilce oluşumu ve şiddetini büyük ölçüde etkiliyor. Doç. Dr. Ayşe Serap Karadağ ve Uz. Dr. Hatice Kaya Özden, endokrin bozucular ile akne arasındaki ilişki hakkında bilgiler verdi.
ENDOKRİN BOZUCU KİMYASALLAR NELERDE BULUNUR?
Endokrin bozucu kimyasallar hormonların üretim, salınım, bağlanma, taşınma, aktivite, yıkım ve vücuttan atılımları üzerine etki eder.
Bu kimyasallar endüstriyel gıda (hazır gıda, hazır içecek, konserve) maddelerinden kişisel bakım ürünlerine kadar günlük hayatta pek çok alanda kullanılır. Plastik şişe ve kaplarda, metal konserve kutularının iç tabakalarında, elektronik eşyalarda, ev eşyalarında (halı, koltuk, perde, vb), oyuncaklar, kozmetikler, kişisel temizlik ürünleri, ev temizlik ürünleri, plastik borular ve pestisitler gibi ürünlerin bileşiminde bulunur.
DNA HASARI VE CİLTTE YAŞLANMA
Cilt bakım ürünlerinde koruyucu, stabilize edici özelliği ile sık kullanılan fitalatların alerjik yanıtı uyardığı ve egzamaya yol açtığı araştırmalarca gösterilmiştir. Atopik dermatit, kuru cilt gibi problemlerde cildin koruyucu bariyeri bozulduğu için endokrin bozucuların deriden emilimi artmakta ve bu bireylerde tahriş ve egzama daha sık görülür.
Dioksinin uzun süreli maruziyeti yüz, göğüs, sırt gibi pek çok alanda kist şeklinde akne benzeri döküntüye yol açabilmektedir. Endokrin bozucular ciltteki melanin hücrelerinin sayısını artırarak leke oluşumunu da tetikleyebilir. Sigaradaki kömür katranında bulunan polisiklik aromatik hidrokarbon yapıdaki endokrin bozucular, oksidatif stresi artırarak DNA hasarı ile ciltte yaşlanma ve kansere yol açabilir.
AKNE RİSKİNİ VE ŞİDDETİNİ ARTIRIYOR
Akne (sivilce) oluşumunda hormonlar, yağ bezlerini uyararak sebum üretimini artırır. Yapılan çalışmalarda taş devri diyetle beslenen ve doğal yaşayan daha ilkel toplumlarda akne görülmemektedir. Batılı ve endüstriyel topluluklarda ise beslenme alışkanlıkları ve çevresel faktörler nedeni ile sıklığı giderek artar.
KİŞİSEL BAKIM ÜRÜNLERİNDE DE VAR
Bazı kişisel bakım ve kozmetik ürünlerinin (şampuan, oje, ruj, saç spreyi, parfüm, güneş kremleri ve nemlendiriciler) içeriğinde de paraben, fitalat, bisfenol A gibi endokrin bozucu kimyasallar bulunur. Bu ürünler derimize direk teması ve sık kullanımları ile ciltten emilerek akne oluşumunda rol oynayan hormonal faktörleri uyarmakta, ciltteki yağ bezlerinin salınımını artırarak akne oluşumuna yol açabilmektedir.
ETKEN MADDELERİN CİLDE OLAN ETKİLERİNİ ORTADAN KALDIRMAK İÇİN...
- Endokrin bozucuların neler olduğunun bilinmesi, kullanılan mutfak malzemelerinden kişisel bakım ürünlerine kadar satın alınan ürünlerin içeriğinin okunup ona göre alınması önemli. Çok sayıda endokrin bozucunun kimyasal içerik olması nedeniyle içerik detayını öğrenmek için barkod okuyucu cep telefonu uygulamaları da indirilerek yardım alınabilir.
- Koruyucu (preservative), paraben, parafen, fitalat, bisfenol A gibi endokrin bozucuları içeren şampuan, diş macunu, güneş kremi gibi cildimize direkt temas eden ve düzenli kullanılan kişisel bakım ürünleri almamaya özen gösterilmeli.
- Konserve veya fast-food gıdalar yerine taze dondurulmuş, kurutulmuş veya mevsiminde taze yiyecekleri tercih edilmeli.
- Yiyecekler asla yanmaz poşet, plastik tabak vb malzemeler ile ısıtılmamalı.
- Pestisit, insektisit gibi tarım ilaçları ile kontamine olan meyve ve sebzeler yerine organik ürünlerin kullanımı tercih edilmeli.
SİVİLCEYE KARŞI BESLENMEYE DİKKAT
Yüksek glisemik indeksli, fast food tarzı, ambalajlı endüstriyel gıdaların, yağlı gıdaların, cips ve çikolatanın, süt ve süt ürünlerinin tüketilmemesine özen gösterilmeli. Bunun yerine az yağlı, organik sebze meyve ağırlıklı Akdeniz tipi diyet ve probiyotikler tercih edilmeli.