Binanız riskli mi? Nasıl anlaşılır? İşte kentsel dönüşüm rehberi

İstanbul Küçükçekmece’de kendi kendine çöken bina, riskli yapı stoğunu yeniden gündeme getirdi. İstanbul depremine yönelik ciddi uyarıların yapıldığı bu günlerde, deprem dahi olmadan çöken bina, kentin kentsel dönüşüm ihtiyacını da gözler önüne serdi. İstanbul’da 600 bin konutun acilen dönüşmesi gerekiyor. İstanbul depreminde binaların ortalama yüzde 17’sinin (yaklaşık 194 bin bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin ediliyor. Bu ortamda vatandaşlar da tedirgin. Kentsel dönüşüme karşı istekli olsalar da artan maliyetler karşısında birçok vatandaş zorlanıyor. Bir de deprem riski unutuluyor. Deprem ya da çöken bir bina ile karşılaşıldığında hemen bina tespitlerine talep artsa da sonra talep kesiliyor. 6 Şubat depremlerinden sonra İstanbul’da risk tespiti için gün bulunamazken, şimdi talep yok denecek kadar az. Binanızın güvenliğinden şüphe ediyorsanız, önce bu soruları yanıtlayın. Cevaplarınız çoğunlukla ‘evet’se vakit kaybetmeden risk tespiti yaptırın.* 2000 yılından önce yapılmış bir binanın riskli olma ihtimali yüksek,* Hazır beton kullanılmamışsa,* Beton dayanımı C10 ve daha azsa,* Bodrum katında rutubet; kolon, kiriş demirlerde paslanma varsa,* Kolon ve kirişlerde çatlaklar varsa,* Taşıyıcı kolon ve kirişler kesilmişse binanız riskli olabilir. Binanızı risk tespitine sokacaksanız, iki seçeneğiniz bulunuyor. Bunlardan biri risk varsa süreci kentsel dönüşüme götürürken diğerinde yalnızca bilgi paylaşılıyor, karar kat maliklerine bırakılıyor.1 Hızlı taramalarÖncelikle yalnızca bilginin paylaşıldığı tarama testlerine bakalım. Deprem dayanıklılık raporu ya da hızlı tespit olarak bilinen bu testleri, meslek odalarına üye, belgesi olan firmalar ya da sektör dernekleri yapabiliyor. Bu seçenekte bina inceleniyor, risk varsa malikler bilgilendiriliyor. Bu sonuçlar herhangi bir kamu kurumuna bildirilmiyor. Yani bina riskli çıkarsa hemen yıkım zorunluluğu yok. Malikler daha sonra ne yapacaklarına karar veriyor. Bu hızlı taramayı İstanbul Büyükşehir Belediyesi de ücretsiz olarak yapıyor. 6306 sayılı kanun kapsamında yapılan bu tespitlerde bina riskli çıkarsa, kentsel dönüşüm süreci yasal olarak başlıyor.* Riskli yapıların tespiti, masrafları kendilerine ait olmak üzere, öncelikle yapı malikleri veya kanuni temsilcileri tarafından, lisanslı kurum ve kuruluşlara yaptırılıyor.* Mevcutta yalnızca malikler riskli yapı tespiti isteyebiliyorken geçen yıl yapılan yeni düzenleme ile artık Kentsel Dönüşüm Başkanlığı da tespit isteyebiliyor. * Riskli yapı sonucu, Başkanlığa bildiriliyor. Başkanlık da en geç 10 iş günü içinde tapu müdürlüğüne sonucu bildiriyor.* Tespite ilişkin tutanak yapıya asılıyor. Maliklere e-Devlet Kapısı üzerinden bildirim yapılıyor ve muhtarlıkta 15 gün süre ile ilan ediliyor. Ayrıca Başkanlığın internet sayfasında 15 gün süre ile ilan ediliyor..* Sonuca itiraz etmek isteyen maliklerin 15 gün hakkı bulunuyor.* Yapının riskli olduğu kesinleşirse, 90 günden fazla olmamak üzere süre verilerek ve bu süre içinde yapı tahliye edilmediği ve yıktırılmadığı takdirde, yapının idari makamlarca tahliye edileceği ve yıktırılacağı belirtilerek, riskli yapıların tahliyesi ve yıktırılması yapı maliklerinden isteniyor.* Risk tespiti veya yıkımlar engellenirse, kolluk kuvvetleri desteğiyle yaptırılacak. Binaların riskini azaltmak için güçlendirme de bir seçenek. Güçlendirme, yıkıp yeniden inşaya göre daha hızlı ve daha az maliyetli. 6306 sayılı kanun kapsamında riskli yapının yıktırılması yerine güçlendirilmesinin istenilmesi durumunda verilen süre içerisinde maliklerce, güçlendirmenin teknik olarak mümkün olduğunun tespit ettirilmesi, güçlendirme kararı alınması, proje hazırlatılması ve ruhsat alınması gerekiyor.ÖDEME GÜCÜ OLMAYANLARA OTURMA HAKKIKentsel dönüşümde çoğunluk sağlansa da ödeme gücü olmayanlar, bu çoğunluğa katılamıyordu. Geçen yıl bunun için ‘oturma hakkı’ düzenlemesi yapıldı. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nca yürütülen uygulamalarda; dar gelirlilerin evine kamu ortak olacak ve oturma hakkı tanınacak. Bu hak ölümle sona erecek. Ölüm sonrası öncelikli alım hakkı mirasçılara geçecek. Kentsel dönüşümün hızlanabilmesi için finansal destekler sağlanıyor.* İstanbul’da ‘Yarısı Bizden’ kampanyası uygulanıyor. Her bir bağımsız bölüm için 700 bin lirası hibe, 700 bin lirası kredi, 100 bin lirası da taşınma yardımı olmak üzere 1.5 milyon lira destek sağlanıyor.* Kira yardımı 2024 yılında İstanbul’da 5 bin 500 liraya, Ankara, Antalya, Bursa ve İzmir’de 4 bin 500 liraya, diğer büyükşehirlerde 3 bin 750 liraya, büyükşehir olmayan diğer illerde 3 bin liraya yükseltildi.* Riskli yapılar için devlet destekli kredi var. Konut yapım ve konut edinme için 1 milyon 250 bin lira, işyeri yapım için 800 bin lira, işyeri edinme için 350 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira kredi imkanı sağlanıyor.* Bu kredilerde devletin desteği konut yapım ve edinmede yüzde 0.70 (ilk konut), güçlendirmede yüzde 0.50, işyeri yapım ve edinmede yüzde 0.40 seviyesinde.