Çin'de 132 kişinin öldüğü uçak düştü mü, düşürüldü mü?

China Eastern Havayolları’nın 5735 sefer sayılı uçuşu, güney Çin’in tepeleri üzerinde 29.100 fit (yaklaşık 9 bin metre) yükseklikte seyrediyordu. Öğleden sonra saatleriydi, hava açıktı ve Guangcou'ya yumuşak bir iniş yapmak için her şey hazır görünüyordu.Yunnan eyaletinin merkezi Kunming'den Guangdong eyaletinin merkezi Guangcou'ya giden uçak, 123 yolcu ve 9 mürettebat taşıyordu.Boeing 737-800 NG tipi uçak sadece yedi yaşındaydı. Çin'in en deneyimli havacılarından biri de kokpitteki üç pilot arasındaydı.Ama ne olduysa oldu, uçak 21 Mart günü saat 14.20’de yere çakıldı. New York Times’da yer alan habere göre, hava Trafik kontrol görevlileri uçağın havadayken hiçbir mesaja cevap vermemesi üzerine defalarca aramalar yaptı ancak hiç cevap alamadı. Üstelik pilotlar 'mayday' mesajı da (acil durum prosedür kelimesi) göndermemişti.Uçak bir dakikadan daha kısa bir sürede 29.100 fitten 7.400 fite düştü. Bambu bahçeleri ve muz ağaçlarıyla kaplı yamaca çakılmadan önce 15 saniye içinde 1.200 fit yükseklik kazanan uçak, tam olarak dik bir şekildeydi.Uçak yere tabir-i caizse ‘balıklama' dalış yaptı. Parçaları toprağı deldi geçti ve yaklaşık 20 metre derine saplandı. Uçağın 90 derecelik açıyla olağanüstü bir şekilde yere çakılması, düşüşte pilotların parmağının olup olmadığı tartışmasını gündeme getirdi. Uzmanlar, uçağın savrulmadan ve süzülmeden dik bir şekilde yere çakılmasının doğal olmadığının altını çiziyor. Bu da uçağın düşmesinin ardındaki sebebin bir intihar girişimi olup olmadığı sorularını beraberinde getiriyor. Uçağın düştüğü ana ait görüntülerde herhangi bir hasar aldığına dair belirti ya da duman olmaması da intihar iddialarını destekliyor.Öte yandan havacılık uzmanları da tipik olarak havada çarpışma, patlama ve mekanik problemlerin hiçbirinin uçakta görülmediğini düşündüklerini dile getiriyor. ABD’den Çin'e giden yedi kişilik ekip de dahil olmak üzere müfettişler, uçaktaki 132 kişinin tamamının ölümüne sebep olan kazanın sebebini anlamak için çabalıyor.Her hava kazası soruşturmasında benzersiz zorluklar yaşanır fakat Çin’in on yıldan fazladır yaşadığı en kötü hava felaketi olarak nitelendirilen bu olay, her açıdan gizemini koruyor. Uçağın çarpma esnasındaki hızından açısına her detay, kafaları karıştırıyor.Diğer yandan Çin hükümeti de kazayla ilgili tartışmaları ve spekülasyonları sansürlüyor. Medyada konuyla ilgili sınırlı haber çıkıyor, internet platformlarında bilgi paylaşımı son derece sıkı bir kontrol altında tutuluyor.Çinli yetkililer bu sayede kazaya dair bilgilerin çok büyük bir kısmının gizli kalmasını sağlamayı başardı. Kazada hayatını kaybedenlerin ailelerine de gazetecilerle konuşmalarını veya protesto gösterileri düzenlemelerini engellemek için denetim uygulandı. Kazayla ilgili soruşturmanın geleceğini, kokpit ses kayıt cihazından ve veri kayıt cihazından kurtarılacak veriler belirleyecek. Kara kutular aslında kazalara dayanıklı şekilde tasarlanıyor ancak uzmanlar, bu olayda düşmenin şiddetli etkisinin kayıt cihazlarına bazı verilerin kaybolmasına sebep olacak kadar zarar vermiş olabileceğini söylüyor.Zira uçağın veri kaydedicisi yerin 1,5 metre altında bulundu ve ancak itfaiyeciler büyük bir ağaç dalını yerden kaldırdıktan sonra çıkarılabildi.Yaşanan bu trajedi, Çin'in havacılık güvenliği sicilinin de tartışmaya açılmasına neden oldu. Önümüzdeki aylarda yapılacak Komünist Parti kongresinde üçüncü dönem için aday olmaya hazırlanan Devlet Başkanı Şi Cinping'in kazadan sonra yetkilileri bir araya toplayıp olayın en kısa sürede aydınlatılmasını talep ettiği bildirildi. Diğer yandan China Eastern ve iştirakleri, filolarının üçte birini oluşturan 223 adet Boeing 737-800 jetin güvenlik kontrolleri için hangara çekildiğini duyurdu.Hava trafik kontrol radarlarından gelen verileri kullanarak uçağın rotasını yeniden oluşturmaya çalışan arama ekibi, uçağa hangi bagaj ve postaların konduğuna dair olası ipuçlarını inceliyordu. Aramayı denetleyen yetkililer, motorların parçaları ve iniş takımları da dahil olmak üzere bazı önemli uçak bileşenlerini kurtardıklarını söyledi.Yetkililer, Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi tarafından belirlenen takvime uygun olarak, kazadan sonraki 30 gün içinde ön sonuçların açıklanacağını taahhüt etti. Devlet medyasında kaza ile ilgili haberler oldukça sınırlı kalsa da Jinan Daily isimli yayın kuruluşu, kaza mahallinin yakınlarında olan ve uçaktan siyah duman çıktığını gören bir çiftçi ile beyaz dumanlar yükseldiğini gören bir başka çiftçinin röportajlarını yayınladı. Çiftçilerin söylediklerinin aksine, uzaktaki bir madenin güvenlik kamerası tarafından kaydedilen görüntülerde hiç duman görünmüyordu.Avustralya merkezli bir araştırma ve geliştirme şirketi olan Aerospace Developments'ın genel müdürü ve Boeing teknik danışmanı olan Peter Marosszeky, “Hiçbir şey gerçekten mantıklı görünmüyor. Siyah ya da beyaz dumanlar çıkmasının farklı anlamları vardır. Ancak kaza soruşturmalarında görgü tanıklarının ifadeleri çoğu zaman güvenilmezdir” diyor. Bir çiftçinin, kaza mahallinden 11 kilometre kadar uzakta bir parça bulması, uçağın havada parçalandığı yönündeki spekülasyonları artırdı. Çinli yetkililer ise çiftçinin bulduğu parçanın uçağın ekstra kaldırma sağlayan kanat ucu uzantılarından birine ait olduğunu doğruladı. Hava kazası uzmanları, bu tür hafif parçaların sahadan uzağa düşmesinin şaşırtıcı olmadığını belirtiyor.Emekli bir Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu yönetim kurulu üyesi olan John Goglia, “Bu bir kanatçık olduğu için alüminyum parçalar gibi yere düşmemesi, havada uçarak uzaklara düşmesi oldukça normal” diyor.Goglia dahil olmak üzere havacılık uzmanları, özellikle uçağın düşme anındaki dikey pozisyonuna odaklanıyor. Zira yolcu uçakları, doğal eğilimleri uçuşta dengelenecek şekilde tasarlanıyor. Marosszeky, gerçek bir ‘dikey düşüş’ meydana gelmesi için uçağın kuyruğunun her iki tarafındaki yatay dengeleyiciler üzerinde sabit ve aşırı bir kuvvet olması gerektiğini söylüyor. Yatay dengeleyiciler, uçağın ön tarafının yukarı veya aşağı gitme eğiliminde olup olmadığını kontrol ediyor.Buradaki asıl soru da işte böyle ortaya çıkıyor: Uçak teknik bir arızadan dolayı mı dik şekilde yere çakıldı yoksa bunun sebebi pilotun kararı mıydı?Merkezi Hong Kong'da bulunan Aerospace Forum Asia'nın başkanı Martin Craigs, uçağın düşüş anındaki hareketinin terörist bombası ihtimalini ortadan kaldırdığını ama pilotun uçağı bilinçli olarak düşürmüş olma ihtimalinin halen geçerli olduğunu söylüyor. 2015'te 150 kişiyi taşıyan bir Germanwings uçağının pilot intiharını hatırlatan Craigs, Hiçbir şey ihtimal dışı değil, birkaç yıl önce kullandığı uçağı kasten Alplere çarpan uçağı hatırlayın diye konuşuyor.Kara kutuların ayrıntılı bir şekilde incelenmesiyle elde edilecek sonuçlar birkaç hafta içinde açıklanacak.Selin Irmak Kaçmaz / Hürriyet