Giriş
Çocuklara mutlaka kazandırılması gereken alışkanlıklar
Güzel davranışlar sürekli tekrarlandığında hem halıcı olur hem de etraftaki insanlara kazandırılan güzel bir davranış olur. Sağlıklı ve başarı bir birey yetiştirmek için çocuklara kazandırılması gereken alışkanlıklara bir göz atalım.
Alışkanlıklar, hayatımızı kolaylaştırdığı gibi bazen de zorlaştırarak zararlı boyutlara ulaşabilir. Yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklar da birtakım alışkanlıklara sahip olur ve hayatlarını bu alışkanlıkların çevresinde şekillendirir. Çocuklarda temel alışkanlıkların, aileyle öğrenilmeye başladığı düşünülürse kazandırılacak alışkanlıklar hayati önem taşır. Okul öncesinde ve okul eğitimi süresince ebeveynlerin, çocuklarını olumlu yönde etkileyerek yararlı alışkanlıklar edinmelerini sağlamaları önemlidir.
Çocuklara mutlaka kazandırılması gereken alışkanlıklar
Temel alışkanlıkların kazanılması çocuğun doğumuyla başlar, aileyle şekillenir ve okul eğitimiyle belirgin bir hal alır. Alışkanlıkların temelindeki ilk etken, çocuğun bakımında rol alan kişidir. Bakım veren anne olabildiği gibi, bazen baba bazen de babaanne/anneanne olabilir. Bakım veren çocuğun beslenme, temizlik gibi ihtiyaçlarını karşılarken sergilediği duyarlılık ve kararlılık çocuğun ilk alışkanlıklarını kazanmasında etkilidir. Aynı şekilde bakım veren kişisinin çocuğa karşı gösterdiği sevgi, çocuğun ilk düşünce kalıplarını oluşturarak yeni alışkanlıklar kazanmasına sağlar. 0-3 yaş arasında çocuk ağladığı zaman bakım verenin doğru zamanda çocukla ilgilenmesi "kadınlar/erkekler şefkatlidir, ben seviliyorum" gibi düşünceler edinmesini sağlarken bakım verenin çocukla ilgilenmemesi "kadınlar/erkekler güvenilmezdir, ben sevilmeye değer değilim" düşüncesine yol açarak çocuğun gelişiminde zararlı alışkanlıklar edinmesine yol açabilir. Davranışlar, sık tekrara bağlı olarak alışkanlığa dönüştüğü için kazanılan bir alışkanlığın sonradan değiştirilmesi çok zordur.
Düzen alışkanlıkları
- Uyku düzeni
- Kişisel bakım alışkanlıkları (diş fırçalama, el yıkama, tırnak kesme vs.)
Tuvalet alışkanlığı
- Bireysel sorumlulukların kazanımı (yatağını toplama, oyuncaklarını toplama vs.)
Yemek yeme alışkanlıkları
- Sofra düzeni
- Kendi yiyebilme becerisi
- Öğün zamanına uyum sağlama becerisi
Ders çalışma alışkanlıkları,
- Sorumluluk alma
- Zaman yönetimi
- Planlama
- Kendi başına hareket edebilme
Temel alışkanlıklar, çocuklara doğru zamanda doğru bir eğitimle aktarıldığında gelişimlerine katkıda bulunur. Temel alışkanlıkların edinilmesi çocuklarda, öz güven, öz saygı, farkındalık ve motivasyon gibi güdüleri besleyerek güçlü birer kişiliğe sahip olmalarını sağlar.
Alışkanlık kazandırmada uygulanması gereken adımlar
Adım 1: Bilgilendirme
Kazanılması ya da değiştirilmesi amaçlanan alışkanlığın çocuğun fiziksel, psikolojik gelişimine uygunluğu belirlenerek çocuğun bu alışkanlığı bir ihtiyaç olarak görmesi sağlanmalıdır. Çocuğa bu davranışı doğru şekilde aktarmak özümseyerek kabul etmesini kolaylaştıracaktır. Bu adımda, çocuğun ihtiyaç ve düşünceleri göz önünde bulundurulmalı, yasak koyucu ve suçlayıcı iletişimden kaçınılmalıdır.
Adım 2: Kontrol etme
Söz konusu davranışın kabul edilmesi veya değiştirilmesi biraz zaman alabilir. Bu süreçte çocuğu kontrol ederek hedeflenen alışkanlığı ne derece özümsediği kontrol edilir. Çocuğun davranışları takibe alınarak olumlu ya da olumsuz sonuçları sabırla takip etmek gerekir.
Adım 3: Geri bildirim
Süreç hakkında çocuğa geri bildirim vermek, istenilen davranışın kabul edilmesi veya değiştirilmesi için önemlidir. Sözlü veya sözsüz iletişim kurarak çocuğa gidişatı hakkında bilgi vermek önemsendiğini ve ona destek olunduğu düşüncesini geliştirir. Geri bildirim aşamasında çocukla işbirliği yaparak süreci birlikte yönetmek gerekir.
Adım 4: Hatırlatma
Eğer tüm adımlar uygulandığı halde ilgili davranışın kazanımı ya da değişimi söz konusu değilse hatırlatma sürecine girilmesi gerekir. Bilgilendirme aşamasına tekrar dönülerek çocuk istenilen davranışı kazanana dek devam eder.