Giriş
Çocuklarda otizmin tedavisinde erken tanının önemi
Otizm zaman zaman başka sorunlarla karıştırılabiliyor. Çocuklarda sosyal kaygı bozukluğu, yaygın kaygı bozukluğu, depresyonu veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda da tıpkı otizmde olduğu gibi göz temasında kısıtlılık ve sosyal etkileşimde bozulmalar görülebiliyor. Dil bozukluğu olan, ailede geç konuşma öyküsü olan veya elektronik şeyler/ekran karşısında çok vakit geçiren çocuklarda da dil gelişim basamaklarında gecikmeler oluşabiliyor. Ancak otizmin doğru tanısı ve tedavisi için tüm bu belirtilerin vakit geçirmeden ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmesi gerekiyor.
Otizm, sosyal iletişim ve etkileşimde problemler ile birlikte tekrarlayıcı basmakalıp hareketlerin çocukta bulunup bulunmadığına göre tanı alan nörogelişimsel bir bozukluk. Ancak yeni psikiyatrik tanı sisteminin kullanıma girmesi ile birlikte otizm “kategorik” bir tanı olmaktan çıkarılmış, “sprektrum” yani süreklilik arz eden bir “yelpaze” haline getirilmiş durumda. Bu “yelpaze”nin bir ucunda hafif, diğer ucunda ağır otizm tanısı bulunuyor. Saptanan sorunlar ve bulguların şiddetine göre çocuklar bu doğru üzerinde bir yere konumlanıyor.
ÇOCUKLARDA OTİZM BELİRTİLERİ
Çocuk - Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, otizm belirtilerini şu şekilde sıralıyor:
- Göz temasında kısıtlılık
- İsmine bakmama
- İlgi paylaşımında kısıtlılık (örneğin ilgisini çeken bir şeyi göstermeme veya gösterilen bir şeye bakmama)
- Özellikle bebeklik döneminde sosyal gülümsemenin olmaması
- Dil gelişim basamaklarında gerilik
- Kendi dünyasında vakit geçirme
- Empati becerisinde sorunlar
- Karşılıklı oyun oynamama
- Dili sosyal bağlamında kullanmakta zorluklar
- Özellikle ileri yaşlarda arkadaş edinmekte ve diğer kişilerle iletişim kurmakta problemler
- Kendini ifade etme güçlükleri
- Temel olarak sosyal iletişim ve etkileşim problemleri
Otizimli çocuklarda görülen çok belirgin hareket örüntüleri
- Dönen şeylere aşırı ilgi gösterme
- İleri geri sallanma
- Parmak ucunda yürüme
- Özellikle sevindiği zamanlarda kanat çırpma
- Oyuncakları amacına uygun kullanmama (örneğin arabaları sürmek yerine dizme)
- Kısıtlı ve garip özel ilgi alanlarıyla aşırı uğraşma
Otizm ile benzer belirtiler gösteren diğer rahatsızlıklar tanı almayı geciktirebilir
Çocuk - Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, otizmin zaman zaman başka sorunlarla karıştırılabildiğini ifade ediyor. Bu sorunları olan çocuklarda da tıpkı otizmde olduğu gibi göz temasında kısıtlılık ve sosyal etkileşimde bozulmalar görülebiliyor. Bazı durumlarda otizm ile benzer belirtiler gösteren diğer rahatsızlıklar şu şekilde:
- Sosyal kaygı bozukluğu
- Yaygın kaygı bozukluğu
- Depresyonu
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
Dil bozukluğu olan, ailede geç konuşma öyküsü olan veya elektronik şeyler/ekran karşısında çok vakit geçiren çocuklarda da dil gelişim basamaklarında gecikmeler görülebiliyor.
Otizm tedavisinin en önemli silahı: Erken tanı
“Otizmde özellikle de belirtiler hafif düzeyde ise en olumlu tedavi sonucu için en önemli faktör erken tanı ve erken tedavidir” diyen Dr. Ali Mert Beşenek, “Çocukluğun erken döneminde beynin gelişiminin en hızlı olduğu süreçlerde yapılacak tedavi girişimleri en yüz güldürücü sonuçları vermektedir. Bu nedenle aileler, daha önce belirtilen bulgulardan şüpheleniyorlarsa ve/veya doktor veya öğretmen gibi üçüncü bir kişi tarafından bu şüphe dile getirilmişse hiç vakit kaybetmeden çocuk psikiyatriye başvurmalıdırlar.”uyarısında bulundu.
Otizme eşlik eden diğer sorunlar da ele alınmalı
Otizmde uygulanan tedavi yöntemlerine ilişkin de bilgi veren Dr. Ali Mert Beşenek, şunları söyledi:
“Otizm şüphesi olan olgular ayrıntılı değerlendirme süreçlerinden geçerek bu tanıyı alırlar ve değerlendirmeler sırasında çocuğun hangi alanlarda sorunları olduğu (örneğin dil alanı, sosyal beceriler, problem çözme, sorunlu davranışlar) da detaylıca ortaya konulmalıdır.
Bu değerlendirme sonuçlarına göre çocuklar eksik olan alanların düzeltilmesine yönelik özel eğitim ve terapiler almalıdır. Bununla birlikte otizme eşlik eden başka bir psikiyatrik hastalık varsa mutlaka onu da kapsayan bütüncül bir tedavi planı oluşturulmalıdır. Çocukta ek olarak yıkıcı davranışsal sorunlar, uyku problemleri, kaygı, depresyon gibi bulgular da mevcut ise; tedavinin daha sağlıklı ilerleyebilmesi için bunları hedefleyen ilaç tedavileri de eklenebilmektedir.”
Hafif otizm erken tanıyla düzelebiliyor
Erken tanı ile birlikte erken uygulanacak uygun özel eğitim ve terapiler sonucunda hafif otizmi olan çocuklardaki problemlerin tamamen ortadan kalkabildiğini belirten Dr. Ali Mert Beşenek, “Bu çocuklar örgün öğrenime devam edebilmekte, tam bağımsız bir hayat sürebilecek kapasiteye gelebilmektedirler. Yaşıtlarının yapabildiği her şeyi yapabilirler, hatta kısıtlı ilgi alanları varsa bazı konularda daha üstün bile olabilirler.” dedi.