Türkiye'de keşfedildi! Muğla'nın yeni gözdesi 'Muğla emceği' görenleri şaşırtıyor, önemi dudak uçuklatıyor

Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım, sosyal medyada gördüğü ve farklı tür olduğunu düşündüğü bitkinin izini sürüp Türkçe “Muğla emceği” adıyla bilim dünyasına kazandırdı. Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, başarılı bilim insanı Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı ve ekibini tebrik ederek başarılar diledi. Muğla’nın Fethiye ilçe sınırlarında, Göcek tüneli civarındaki serpantin olarak bilinen ve Demir, Krom, Magnezyum gibi ağır metallerce zengin topraklarda yayılış gösteren ve halk arasında ismi ‘Emzikotu veya Emcekotu’ olarak bilinen ve bilimsel adı ‘Onosma’ olan cinse ait yeni bir tür keşfedildi. Bugüne kadar çok sayıda bitkinin keşfine öncülük eden Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Muğla'nın Akyaka bölgesinde yaşayan doğasever Yasemin Silier'in paylaştığı bitki fotoğraflarından yola çıkarak çalışmalara başladı. Daha sonra Muğla'da bitkiler üzerine amatör çalışmalar yapan emekli İngilizce öğretmeni Bülent Elmas ile Göcek Tüneli yakınlarındaki alana giden Prof. Dr. Yıldırım, türe ait örnekler topladı. Doktora öğrencisi Tuğkan Özdöl ile çalışmaları yoğunlaştıran Prof. Dr. Yıldırım, Türkiye'de onosma cinsi uzmanı olan Mersin Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rıza Binzet'i de sürece dahil etti. Ege Üniversitesi ve Mersin Üniversitesi bünyesinde yürütülen ortak çalışmalar sonucunda bitkinin yeni bir tür olduğu sonucuna varıldı. Daha önce birçok doğasever tarafından fotoğraflanan ‘Muğla emceği’, Doğu, Güney ve İç Anadolu’da yaygın bir tür olan ‘Kaya emceği’ (Onosma alborosea) ile karıştırıldığı için hep yanlış tanımlanmasına neden olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Yıldırım, bu türün detayda ‘Kaya emceği’ ile aynı grupta dahi olmadığını söyledi. Prof. Dr. Rıza Binzet’in öncülüğünde yazılan makale uluslararası önemli bir Taksonomik Botanik Dergisi olan Yeni Zellanda kökenli Phytotaxa dergisinde yayınlanarak ‘Muğla emceği’ olarak bilim dünyasına tanıtıldı. Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Onosma cinsi dünya genelinde yaklaşık 300 türe sahip olup, Hodangiller (Boraginaceae) ailesinin tür bakımından en zengin cinsidir. Cinsin çoğu türü Asya, Orta Asya ve Akdeniz havzasındaki bozkırlarda ve açık alanlardaki habitatlarda yayılış gösterir. Cinsin çeşitlilik merkezleri Türkiye, İran ve Orta Asya’dır. Ülkemizde toplamda keşfedilen bu yeni türle beraber 105 tür bulunmakta ve toplam ülkemize has olan endemik sayısı da 62’ ye yükselmiştir. Bu da Onosma cinsinin ülkemizde yaşayan türlerinin yüzde 60’ının endemik olduğunu göstermektedir” dedi. Bitki bugüne kadar yapılan saha çalışmalarında sadece Fethiye sınırlarında yayılış gösterdiği ve popülasyonlarının özellikle yola yakın yamaçlar olması, özellikle yol genişletme çalışmalarından dolayı oldukça zarar gördüğünü vurgulayan Prof. Dr. Yıldırım, bu türün neslinin korunması adına tür eylem çalışmalarının başlatılmasının oldukça büyük önem arz ettiğini dile getirdi. Endemik bitki, belirli bir coğrafi bölgeye özgü ve o bölge dışında doğal olarak yetişmeyen bitkileri ifade eder. Yani, endemik bitkiler sadece belirli bir ülkeye, bölgeye, ada grubuna veya ekosisteme özgüdür ve doğal olarak bu bölgenin dışında bulunmazlar.Bu bitkiler, bulundukları çevrenin ekosistemine, iklimine ve toprak koşullarına uyum sağlamışlardır. Ayrıca, bu bitkiler genellikle bu bölgelerdeki biyolojik çeşitliliğin önemli bir parçasını oluşturur ve korunmaları çevresel dengenin devamı açısından kritik olabilir. Örneğin, bir adada sadece o adada yetişen özel bir bitki türü, adanın ekosisteminde önemli bir rol oynayabilir. ndemik bitkileri belirlemek için birkaç yöntem ve kriter kullanılır:Coğrafi Dağılım: Bitkinin doğal olarak yalnızca belirli bir coğrafi bölgede yetişip yetişmediği incelenir. Endemik bitkiler, bu bölgede başka bir yerde doğal olarak bulunmayan bitkilerdir.Botanik Araştırmalar: Bilimsel botanik çalışmaları, bitkilerin dağılımını ve ekosistem içindeki rollerini belirler. Bitkilerin sadece belirli bir bölgede bulunduğunu gösteren araştırmalar ve veriler, endemik olduklarını gösterir. Haritalama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS): Bitkilerin dağılımını ve yayılma alanlarını haritalamak için coğrafi bilgi sistemleri kullanılabilir. Bu sistemler, bitkilerin hangi bölgelerde bulunduğunu ve bu bölgelerin ne kadar sınırlı olduğunu gösterir.Ekolojik ve İklimsel Özellikler: Endemik bitkiler, belirli ekolojik ve iklimsel koşullara uyum sağlamış olabilir. Bu nedenle, bitkinin yetiştiği bölgenin çevresel özellikleri dikkate alınarak, bitkinin başka bölgelerde bulunup bulunmadığı araştırılır.