Erken emeklilik, kıdem tazminatı, izin... Sigortalı kadınların A'dan Z'ye tüm hakları

İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 72.1 seviyesindeyken kadınlarda bu oran sadece yüzde 36.8. Yine ülke genelinde 32.8 milyon kişi istihdam edilirken bunların sadece 10.9 milyonu kadınlardan oluşuyor. Hem kadınların işgücüne katılımı az hem de istihdam edilen kadın sayısı çok düşük. İşgücüne dahil olmayan kadın sayısı 21 milyonu aşıyor. Bir ülkenin kalkınması için kadınların ekonomik aktivitenin daha çok içinde yer alması elzem. Sosyal güvenlik sistemi bu resmin değişmesi için sigortalı kadınlara önemli haklar tanıyor. Hamile ve emziren kadınların günlük çalışma süresi de 7.5 saati aşamaz. Hamile olduğunu işverene bildiren kadın, sağlığını ve güvenliğini riske atacak şekilde çalıştırılamaz. İşveren, çalışma koşullarını buna göre değiştirmek, gerekirse daha hafif işte çalıştırmak zorunda. Hamile kadınlar, doğuma kadar geçen sürede 20.00-06.00 saatleri arasında çalışmaya zorlanamaz. Yarısından fazlası 20.00-06.00 arasına denk gelen gece vardiyalarında çalıştırılamaz. Yeni doğum yapmış kadınlar, doğumu izleyen 1 yıl boyunca gece çalıştırılamaz. Bir yıllık sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğuna ilişkin sağlık raporu alınması halinde, raporda belirtilen süre boyunca gece çalıştırma yasağı devam eder. Yeni evlenen kadın işçi, resmi nikah tarihinden itibaren 1 yıl içinde kendi isteği ile işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir. Ancak doğum nedeniyle istifa eden kadınlar eğer yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmediyse tazminat alamaz. Staj sigortası bulunan kadınlar da staj yaptıkları tarih ile normal çalışmaya başladıkları tarih arasında doğan çocukları için doğum borçlanması yapabilirler. Bu şekilde doğum borçlanması yapan kadınların sigorta başlangıç tarihi de öne çekildiği için, kimi kişiler açısından erken emeklilik hakkı sağlayabiliyor. Hatta bu durumdaki kadınlar borçlanmayla sigorta başlangıcını 8 Eylül 1999’un önüne çekerek EYT’den emekli olabiliyor. Kadın işçiler doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta (112 gün) analık izni kullanır. İkiz, üçüz gebelik halinde doğumdan önceki süreye 2 hafta eklenir. Sağlık durumu uygun olan kadın, kendisi talep ederse, doktor raporu ile doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Sigortalı olarak çalışan ve başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin, 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki çalışma sürelerine yüzde 25 oranında ek süre ilave ediliyor. İlave edilen bu süreler emeklilik yaş haddinden de indiriliyor. Engelli çocuğu olan kadın böylece 20 yıl sigortalı bir işte çalışırsa çalışma süresine 5 yıl ilave edilirken, emeklilik yaşı da 5 yıl öne çekilebiliyor. Bu haktan yararlanmak için annenin, çocuğuna ait ağır engelli raporunu SGK’ya ibraz etmesi gerekiyor. Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt izni verilir. Kadın memurlara analık izin süresinin bitiminden itibaren ilk altı ayda günde 3 saat, ikinci altı ayda günde 1.5 saat süt izni kullandırılır. Öte yandan doğum yapan memur 24 aya kadar, özel sektördeki işçiler ise 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Analık izninin bitiminden itibaren, kadın işçi ve memur birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün çalışabilirler. Çoğul doğum halinde bu sürelere 30’ar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması halinde ise 1 yıl süreyle yarım gün çalışma yapılabilir. Bu yarım gün çalışma dönemlerinde kadınlara İşsizlik Fonu’ndan brüt asgari ücretin yarısı kadar (şu anda 10 bin lira civarında) ödeme yapılır. İşveren ise 15 günlük maaş öder. İşçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar, doğumdan sonra çocuk 2 yaşını dolduruncaya kadar sigortasız boşta süresi geçmişse bu süreleri için borçlanma yapabiliyor. Borçlanma hakkı, 3 çocuğa kadar kullanılabiliyor. Üç çocuğu bulunan anne, boşta geçen sürelerinin toplam 6 yıla kadar olan kısmı için doğum borçlanması yapabiliyor. Böylece prim eksiğini doldurup emekli olabiliyor. Kadın işçilerin, çocuk ilköğretime başlayıncaya kadar yarı zamanlı çalışma hakkı bulunuyor. Kadın memurlar ise kanunda hak tanınmasına karşın, yönetmelik yayımlanmadığı için henüz bu haktan yararlanamıyorlar. Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinin kreş yükümlülüğü var. İşveren ya doğrudan kreş açacak ya da mevcut kreşlerden hizmet satın alacak. İşveren, 150 ve üzerinde kadın işçi çalıştırdığı halde kreş yükümlülüğünü yerine getirmezse, 0-6 yaş arasında çocuğu bulunan kadın işçi açısından iş akdini haklı fesih sebebi doğuyor. Bu durumda, çocuğu bulunan kadın işçi kıdem tazminatını talep ederek, iş akdini feshedebilir. Ancak, iş akdini feshetmeden önce işverene noterden ihtarname çekerek süre vermesi şart.