EYT'linin tazminatında yeni yıl hesapları

8 Eylül 1999’den önce sigorta girişi olanların emeklilik tarihi daha sonra çıkan yasalarla 18 yıla kadar uzadı. Kademeli geçiş nedeniyle emeklilikte yaşa takılanlar (EYT’li) ortaya çıktı. EYT’lilerin sayısı da 4.5-5 milyonu buluyor. Aralıkta Meclis’e gelecek düzenleme yasalaşınca yeni yıldan itibaren milyonlarca kişiye emeklilik kapısı açılacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in verdiği bilgiye göre EYT ile hemen emekli olabilecek 1.5 milyon kişi bulunuyor. 8 Eylül 1999 öncesi prim gün ve yıl şartı değişmiyor. SSK’lı kadınlar 20, erkekler 25 yıl şartını yerine getirip 5000 güne sahipse emekli olacak. Düzenleme 1.5 milyon kişiyle sınırlı değil. Yani herkesi kapsıyor. Bilgin, EYT şartlarını taşıyanların yüzde 87’sinin özel sektörde çalıştığına dikkat çekti. Bu da her 100 kişiden 87’sinin sigortalı çalışmaya devam ettiğini gösteriyor. Dolayısıyla emekli olacaklar için kıdem tazminatı da gündeme gelecek. 10 yıllık ortalama çalışma süresiyle yapılacak bir çalışmayla firmaların 1.5 milyon EYT’liye ödeyeceği tazminat 150-200 milyar lirayı bulacak. Emekliliği hak eden EYT’li önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) başvurup ‘emekli olabilir’ dilekçesi alacak. Sonra bunu işyerine ibraz ederek kıdem tazminatı ile birikmiş izin gibi diğer yasal haklarını alıp işten ayrılabilecek. Sonra yeni bir sözleşmeyle aynı işyerinde isterse çalışmaya devam edebilecek. Yani hem işyerinden hem de SGK’dan maaş alacak. EYT düzenlemesiyle emekli olan bir sigortalı, aynı veya farklı bir işyerinde yeniden çalışmaya başlarsa, ikinci tazminat hakkını da kazanıyor. Emekli olan SSK’lı (4A) çalışmaya devam etmek isterse, 1 Ekim 2008 tarihi devreye giriyor. Bu tarihten önce işe başlamış veya emekli olmuş kişiler SSK’lı çalışmalarını sürdürmek isterse ya emekli aylıklarını kestirecek ya da sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi çalışacak. Emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, tekrar emekli olamıyor. Dolayısıyla ‘emeklilik gerekçesiyle’ tekrar kıdem tazminatı da alamıyor. Kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşını kestirip çalışmaya devam edenler ise ileride yeniden emeklilik dilekçesi vererek, emeklilik sonrası sürelerin tazminatını almaya hak kazanabiliyor. Aynı işyerinde çalışılacaksa emekli olurken kıdem tazminatı hakkının çekilmesinde fayda var. Patronla mutabakat bu noktada önemli. Tazminat ödemelerinin taksitle yapılması şu sıralar iş dünyasının önde gelen talepleri arasında. Çünkü kıdem tazminatı şirket öz sermayeleri üzerinde önemli baskı oluşturacak gibi. Bu konuda kredi, uzun vadeli taksitle ödeme gibi seçenekler konuşuluyor. Asgari ücret pazarlığı aralıkta Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun toplantılarıyla başlayacak. Asgari ücrette yüzde 50’ye varan artışlar dile getiriliyor. Asgari ücret artışı en düşük yani taban kıdem tazminatını tayin ediyor. Dolayısıyla burada yapılacak artış 1 Ocak itibarıyla tazminat tutarlarını da yukarı çekecek. Yine kıdem tazminatının tavanı yani en yüksek tutarı memur maaşına endeksli her 6 ayda bir yükseliyor. Orada da son 4 ayda gerçekleşen ve geri kalan 2 aylık gerçekleşecek enflasyon tahminlerine göre yüzde 18-20 civarı bir artış öngörülüyor. Bu oranlar refah payı, seyyanen zam gibi ek düzenlemelerle daha da artabilir. Ama biz enflasyon tahmini ve ağırlıklı konuşulan oranlara göre bir tazminat hesabı yaptık. İşte yeni yıl itibarıyla asgari ücretli EYT’li ile brüt maaşı 15-16 bin lirayı aşan EYT’linin yeni yıl tazminat hesapları… EYT’den emekli olacaklar sadece SSK ile sınırlı değil. Memurlardan da hak kazananlar söz konusu. Memurlar ocakta hem zam, hem 3600 ek gösterge zammı alacak. EYT’den emekli olacaklara ayrıca ikramiye ödenecek. 3600 ek gösterge memur emeklisinin maaşında 1.500 liraya varan artış sağlarken ikramiyelerde 60-70 bin liraya varan yükselişler olacak. 3600 ek gösterge özellikle emekli olacak memurun, ikramiyesini ve emekli maaşını artırıyor. Yardımcı hizmetler de bundan yararlanacak. Taban maaşlar yani en düşük emekli maaşı daha önce 2 bin 500 lira olarak uygulanıyordu. Son yapılan düzenlemeyle bu tutar 1.000 lira yani yüzde 40 artışla 3 bin 500 liraya çıkarıldı. Ocakta bu taban maaşta da enflasyonun üzerinde artış olması bekleniyor. Bu tutarda 1.000 liralık artış olursa taban emekli maaşı 4 bin 500 liraya çıkacak. Dolayısıyla EYT’den emekli olacak asgari ücretli bir çalışana bağlanacak maaş da bu tutarda olacak. Net rakamlar 3 Ocak 2023’te ortaya çıkacak. Herhangi bir sebeple işten ayrılanlar veya çıkarılanlar izinlerin ücretini alıyor. Bu hak baki. Çalışan, işten ayrıldığında hak kazandığı izin sürelerine ilişkin paraları, sözleşmenin sona erdiği tarihteki (son) net veya brüt ücret üzerinden alabilir. Ayrıca, iznin kullanıldığını imzalı defter ve belgeyle işveren ispat etmek zorunda. EYT’den emekli olacak kişiler aynı işyerinde çalışmayacaksa izin paralarını da alabilir.