Giriş
Gözden kaçan haklar, hepsi kadınlara özel! Prim, ödeme, izin hakkı...
Kadınların iş dünyasında daha fazla yer alması için devlet ve özel sektör çeşitli imkanlar sağlıyor. Çünkü işgücüne katılanların sadece üçte biri kadın. Sigortada kaydı olmayan ev kadınlarının çoğu da aile bütçesine destek için çırpınıyor. Çocuk bakımı ve ev işleri, kadınları bir işte çalışmak kadar yıpratıyor. Bunun için Türkiye’de çalışan veya çalışmayan tüm kadınlara birçok hak tanınıyor. Biz de ‘Dünya Kadınlar Günü’ vesilesiyle, gözden kaçan bu haklardan kadınların faydalanabilmeleri için tekrar gündeme getirdik.
Kadın çalışanlar, hamile olduklarını sağlık raporuyla tespit ettirdikten sonra vardiya ile bile olsa doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamaz. Doğumdan bir yıl sonra da sağlık açısından sakıncalı olduğunun rapor ile belirlenmesi halinde de gece çalıştırılamaz. Yine hamile veya emziren kadınlar günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.
DOĞUM İZNİ HAKKI
Yasaya göre; kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık izin hakkı var. Çoğul gebelikte bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde işveren ücretli izin vermek durumunda. İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir (Bu süre memurlarda 24 ay).
DEVLET PARA ÖDÜYOR
Anne doğum izninde geçen süreler için de devletten para alıyor. Doğum parası 112 gün üzerinden hesaplanıyor. En düşük doğum parası bu yıl 49 bin 783 lira. Paranın yatıp yatmadığı doğum izni biter bitmez ‘turkiye.gov.tr’den kontrol edilebiliyor.
GÜNLÜK SÜT İZNİ
Kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni veriliyor. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler ve zaman dilimi günlük çalışma süresinden sayılır. Memur kadınlarda süt izni; ilk 6 ayda günde 3 saat, ikinci 6 ayda ise 1.5 saat.
ÇOCUK SAYISINA GÖRE DESTEK
Doğum yapan kadına süt parası da denilen emzirme ödeneği (860 lira) verilir. Kadın çalışmıyorsa bu para sigortalı erkeğe ödenir. 5 yıl içinde bu para talep edilebilir.
AYRICA 300 LİRA DA VAR
15 Mayıs 2015’ten sonra doğum yapan tüm annelere çocuk parası verilmeye başlandı. Buna göre; ilk çocuk için 300, ikinci çocuk için 400 ve üçüncü çocuk için 600 lira ödeniyor. Yeni doğan çocuk yardımı için başvuru Aile Bakanlığı il müdürlüklerine, ilçede ise kaymakamlıklara yapılıyor. TC kimlik numarasıyla ‘aile.gov.tr’den de başvuru imkanı var.
YARI ZAMANLI OLARAK
Çalışan anneler doğum izninden sonra çocukları okul çağına gelene kadar yarı zamanlı çalışabiliyor. Anneler; yasal doğum izinleri bittikten sonra ilk çocuk için 2 ay (60 gün), ikinci çocuk için 4 ay (120 gün), 3 veya daha fazla çocuk için 6 ay (180 gün) yarım gün çalışarak, çalışmadığı mesainin ücretini devletten alabiliyor. Çocuk engelli doğarsa süre 360 güne çıkıyor. Yarım çalışma ödeneği için doğum izni bittikten sonra 30 gün içinde İşkur’a başvuru yapılacak.
PRİMİ ERKEN TAMAMLIYORLAR
Devlet, annelere erken emeklilik konusunda da bazı avantajlar sağlıyor. Sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar çalışmadıkları süreleri borçlanabiliyor. Buna göre; 3 çocuk için doğum borçlanması yapan anneler, çalışmadıkları doğum sonrasına ilişkin bu süreler için 2160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor. Böylece yaş şartını tamamlarsa, 6 yıl erken emekli olabiliyor. Ayrıca başkasının bakımına muhtaç çocuğuna bakan anneye, prim gününün yüzde 25’i kadar prim günü ilave ediliyor. Eklenen prim yaştan düşülüyor.
ÇALIŞMAYANA DESTEK
Ev kadınlarına üçte bir prim desteğinin verilmesi konusunda çalışma yürütülüyor. İsteğe bağlı sigortalı olan ev kadınlarına bu kapsamda devlet destek sağlayacak ve emeklilik yolunu açacak.
EŞİ VEFAT EDENLER
Eşi vefat eden, geliri ve sosyal güvencesi olmayan kadınlara her ay yardım veriliyor. Başvuru, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na yapılıyor. Ödemeler 2 ayda bir 1.000 lira.
24 AY EK KATKI
‘Çoklu Doğum Yardım Programı’ ile ikiz, üçüz gibi çoklu doğumla karşılaşan ihtiyaç sahibi ailelere yönelik (kişi başına gelir 5 bin 667 lira altındaysa), 0-2 yaş aralığında çocuk başına 2 yıl boyunca aylık 400 lira ödeme yapılıyor.
GEBELİK, LOHUSALIK
Dar gelirli gebe kadınlara sağlık kontrollerini yaptırmaları için aylık 200 lira karşılıksız destek sağlanıyor. Gebelik yardımından yararlanan ve doğumunu yetkili hastanelerde gerçekleştiren vatandaşlara, bir defaya mahsus 500 lira ödeniyor. Lohusalık döneminde düzenli muayenelere gidilmesi halinde, 2 kereye mahsus 300 lira tutarında yardım ödemesi yapılıyor. Bu ödeme de muhtaç ailelere veriliyor.