HÜMEZE SURESİ TEFSİRİ
“Vay haline!” şeklinde çevrilen veyl kelimesi ise, “çetin azap, yok olma, helâk, rezil rüsvâ olma, beddua, cehennemde bir vadi, ” anlamlarına gelir. Surenin meâlinde ise, bunların tamamına da işaret eden “vay haline” lafzı kullanılır. “Arkadan çekiştiren” şeklinde çevirdiğimiz hümeze kelimesi ise, “birini arkasından çekiştirmek, el kol, kaş göz, işaretleri ile onu aşağılamak, alay etmek, ” anlamlarına gelen hemz kökünden türemiş olan bir sıfat olup “insanların şeref ve haysiyetlerini yaralamayı alışkanlık haline getiren, arkadan çekiştirmeyi bundan zevk alan kişi” anlamına gelir. “Ayıp kusur arayan” şeklinde çevrilen hümeze kelimesi de benzer davranışları kişinin arkasından değil, kişinin yüzüne karşı gösteren kişiyi ifade eder. Bu âyetlerin, mal ve servetinin çok olması ile gururlanıp insanlarla alay ederek onların şahsiyetlerini ciddi derecede zedeleyen Ahnes b. Şüreyk isimli putperest Arap hakkında indiği de rivayet edilmiştir (bk. Kurtubî, XX, 183). Ama sûrenin iniş nedeninin özel olması hükmünün genel olmasına da engel değildir.
İslâm dini, insan onurunun ve şahsiyetinin korunmasına çok önem verdiği için Kur’an bu tür davranışları kınar ve bu şekilde davranışlar sergileyenlerin de âhirette ateşle cezalandırılacağını haber verir. 2 - 3. âyetler ise, servetinin çokluğuna gururlanarak insanlarla alay eden kişilerin aynı zamanda helâl haram bilmeden mal toplayan, onu saklayan, fakirin hakkını vermeyen, fakirlik korkusuyla cimrilik ederek onu hayır yolunda harcamaktan kaçınan ve servetinin kendisini ebedîleştireceğini düşünen kişiler olduklarını da ifade eder.