Giriş
Huzursuz bacak sendromu hakkında merak edilen her şey!
Akşamları bacaklarınız rahat vermiyor mu? Özellikle akşamları uykudan önce bacaklarda, sıklıkla dizin aşağısında ve baldırlarda oluşan, hastaların "bacaklarım çekiliyor, bacaklarım titriyor" gibi şekillerde ifade ettiği ve tanımlamakta zorlandığı huzursuzluk hissinin tıpta da bir adı var: Huzursuz bacak sendromu! Hastaların uyku kalitesini ciddi anlamda etkileyen; başlarda sadece akşamları olan ve ileri safhalarda ise gündüz saatlerine bile yansıyan huzursuz bacak sendromunun belirtilerinden, demir eksikliği gibi sendromun tetiklenmesine yol açan durumlara ve huzursuz bacak sendromu yaşayanların başvurması gereken uzmana kadar her şeyi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz anlattı.
Akşamları bacaklarınız rahat vermiyor mu? Huzursuz bacak sendromu olabilirsiniz...
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu ve Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz'in uykuyla ilgili bir hareket bozukluğu olarak tanımladığı ve kişinin dinlenirken ayaklarında ve bacaklarında hoş olmayan bir his oluşması olarak açıklanabilecek huzursuz bacak sendromu, hastaların uykuya dalmasını veya uykuya dalsa bile uykusunu sürdürmesini güçleştiren bir hastalık. Çünkü uykuya dalmayı başarsa bile hastanın bacakları onu uyandırıyor ve şikayetler ancak sabaha karşı 04:00-05:00 saatlerinde diniyor.
Huzursuz bacak sendromu belirtileri nelerdir?
Batı toplumlarında yüzde 8-10, Türkiye’de yüzde 5 oranında rastlanan ve kadınları daha fazla etkileyen huzursuz bacak sendromunun belirtileri, hastalığın başlangıcında akşam olduktan sonra, özellikle uykunun bastırdığı saatlerde ortaya çıkıyor. Hastalık ilerlediğinde de günün diğer saatlerine yayılıyor.
Özellikle bacaklarda, sıklıkla dizden aşağı ve baldırlarda, bazen ayak tabanında ya da üstünde, bazen de diz üstünde ve arkasında acayip bir his oluyor.
Belirtiler:
- Özellikle akşam saatlerinde oturur ya da yatar pozisyonda bacaklarda titreme, çekilme hissi
- Bacaklardaki husursuzluk hissi nedeniyle uykuya dalmakta zorluk çekme
- Kişi uykuya dalsa bile bacaklardaki husursuzluk nedeniyle uykusundan uyanması
- Hastada sürekli bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı
- Bacaklardaki huzursuzluk hissini azaltmak için kimi zaman sıcak suya ya da soğuk suya tutma gereği duyma
- Bacaktaki huzursuzluk hissini azalmak için sürekli ovma veya masaj yapma gerekliliği
- Hastanın dolaşırken rahatlaması ancak yatınca veya oturunca tekrar husursuluk hissi yaşaması
- İleri evre huzursuz bacak sendromunda huzursuzluk hissinin günün diğer saatlerine yayılması
Huzursuz bacak sendromunu hastalar nasıl tarif ediyor?
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz hastaların bu hissi tanımlamakta çok zorlandığını ifade ediyor ve sözlerine şu şekilde devam ediyor: "Ağrıya benzetebiliyorlar ama aslında ağrı değil. Bacaklarının içinde bir şey dolanıyor hissi, bacaklarda çekilme, huzursuzluk hissi gibi tanımlanıyor. Bu histen kurtulmak için bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı duyuyorlar. Ayağa kalkıp yürüyorlar. Bazen sıcak, bazen soğuk suya tutuyorlar ki rahatlasınlar. Hastalığın en tipik özelliği, acayip hissin akşam saatlerinde ya oturur ya da yatar pozisyonda ortaya çıkmasıdır. Acayip his hareketle ya da masajla kısmen ya da tamamen ortadan kalkıyor."
Huzursuz bacak sendromu yaşayan hastalardan tanımlar
- Bacaklarım titriyor gibi.
- Bacaklarım çekiliyor, diş ağrısına benziyor.
- Sanki bacaklarımda solucanlar hareket ediyor.
- Bacaklarımı hıçkırık tutuyor.
- Bacaklarımdan elektrik akımı geçiyor.
- Bacaklarım zonkluyor.
- Kemiklerim kaşınıyor.
- Bacaklarım delirmiş gib.
- Şok benzeri bir his yaşıyorum.
- Bacaklarıma iğne batıyor gibi.
- İliklerim çekiliyor.
- Ayaklarım yanıyor.
- Bacaklarım atıyor gibi oluyor.
- Bacaklarıma sinir krizi giriyor.
Husursız bacak sendromu ve uykusuzluk ilişkisi
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz, huzursuz bacak sendromunu yarattığı sorunları şu şekilde açıklıyor: "Hasta, yatağa gidiyor, istirahat pozisyonuna geçiyor fakat bacaklarında o acayip his ortaya çıktığı için kalkma, dolaşma ihtiyacı hissediyor. Dolaşınca rahatlıyor ama yatağına yatınca tekrar ortaya çıkıyor. Dolayısıyla bir kere uykuya dalmaya engel oluyor. Bazen bu his uykudan da uyandırıyor. Gene kalkıp dolaşıyor. Sonra da bir türlü uyuyamıyorum diye doktor doktor dolaşıyor.
Uykuya dalmakta ya da sürdürmede zorlukla gelen hastada muhakkak huzursuz bacak sendromunu sorgulamamız gerekiyor. Çünkü huzursuz bacak sendromunun tedavisi, diğer uykusuzluk hastalıklarından çok farklı.
Huzursuz bacak sendromunun evreleri
Yayılımın hastalığın şiddeti ile ilgili olduğunu belirten Uyku Bozuklukları ve Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz, huzursuz bacağın önce bacaklarda başladığını belirtiyor ve "kollarda başlıyorsa o başka bir hastalıktır" diyor.
Buna göre, huzursuz bacak sendromunda;
- Önce bacak tutulumu oluyor, hastalığın ilerlemesiyle kolları ya da vücudun diğer bölgelerini etkiliyor.
- Huzursuz bacak sendromu ileri evresinde zamanla bacakla sınırlı kalmıyor.
- Buna göre vücudun başka bölgelerine yayılım gösterebiliyor ama asla boynun üstüne çıkmıyor, baş bölgesi tutulmuyor.
- Genellikle kolları, genital bölgeyi, karın içinde bağırsak bölgesini veya mesaneyi (idrar torbası) tutuyor.
- Hasta bazen ‘Gece yattığımda sanki mesanemde bir acayip bir his oluyor, idrar yapmak istiyorum ama yapamıyorum’ diyebiliyor.
Huzursuz bacak sendromunun türleri
Ailesel ve sonradan başlayan olmak üzere iki farklı tip huzursuz bacak sendromundan bahsedebileceğini belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz, sendrom türlerine göre hastalığı şu şekilde açılıyor:
- Ailesel formda hastanın yakınlarında da bu hastalık oluyor ve genetik olarak kişiye geçiyor.
- Sonradan başlayan huzursuz bacak sendromunda hastalığa demir eksikliği, böbrek yetmezliği, gebelik gibi bir başka etken yol açıyor.
- Demir eksikliği giderildiğinde huzursuz bacak sendromu ortadan kalkabiliyor ama hastaların küçük bir kısmında ise devam ediyor.
- Gebelikte de huzursuz bacak sendromu sık görülüyor. Gebelik bitince genellikle kendiliğinden ortadan kalkıyor fakat yüzde 30 kadında doğum sonrasında da devam ediyor.
- Böbrek yetmezliği hastaları diyalizden fayda görüyor, bir süre belirtiler geriliyor ama daha sonra tekrar başlayabiliyor.
Huzursuz bacak sendromu görülen yaş grupları
- Huzursuz bacak sendromu genellikle 20’li yaşlarda başlıyor. Ama 20’li yaşlarda süreklilik göstermiyor, kendini belli etse de kişi belirtileri çok önemsemiyor.
- Yaşla birlikte giderek belirginleşiyor, haftada 2-3 gün ya da 1-2 ay olup sonra geçen huzursuz bacak, tüm zamana yayılıyor.
- 45 yaşından önce başlayan erken başlangıçlı tip huzursuz bacak sendromu daha selim seyrediyor, şikayetler daha hafif gidiyor.
- 45 yaşından sonra olan geç başlangıçlı tip huzursuz bacak sendromu biraz daha şiddetli seyrediyor.
- Huzursuz bacak çocuklarda da görülebiliyor ve kimi zaman bu sendrom hiperakvite veya büyüme ağrıları ile karıştırılabiliyor.
Huzursuz bacak sendromunu tetikleyen durumlar
- Demir eksikliği
- Böbrek yetmezliği
- Gebelik
- Alerji ilaçları
- Bazı psikiyatrik ilaçlar
- Uyku getirici etkisi olan ve akşamları verilen bazı depresyon ilaçları
Huzursuz bacak sendromu hangi hastalıklarla karıştırılabilir? Hangi uzmana gitmek gerekir?
- Huzursuz bacak sendromu başlarda bacak ağrısı gibi algılandığı için hastalar genellikle romatizma uzmanlarına ya da fizik tedavi doktorlarına gidiyorlar.
- Diz altını ya da diz bölgesinde bir ağrı gösterdiği için eklem hastalıklarıyla karışabiliyor, bu nedenle diz protez ameliyatından geçen bile var.
- Bazen varisle karıştırılıyor, hastalar varis ameliyatı oluyor.
- Nöropati dediğimiz sinirleri tutan hastalıklarla da karışabiliyor.
- Yine ‘Uyamıyorum’ dediği için yanlış tanı ve tedavi alabiliyorlar.
Uyku Bozuklukları ve Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Karadeniz, konu hakkında önemli şu açıklamaları yapıyor:
"Bacaklarınızda sıkıntı, huzursuzluk hissediyor, bu nahoş hissi tanımlayamıyorsanız, şikayetleriniz özellikle güneş battıktan sonra uykunun başlamasına yakın saatlerde, istirahatle ortaya çıkıyorsa mutlaka huzursuz bacak sendromundan şüphelenin.
Hastalık ilerlemişse yakınmalar gün içinde de olabilir, hareketle ya da masajla azalır. Eğer bu tür yakınmalar sizde de oluyorsa uyku hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir nöroloğa başvurun"