Giriş
İlk yardımda doğru bilinen yanlışlar! Sakın bunları yapmayın
Sağlık ekipleri gelene kadar yapılan ilk yardım, yanlış uygulandığında önemli sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor. Acil Tıp Uzmanı Dr. Yeşim Erçetin Özgürel, “Her yıl sakat kalmalar ve ölümlerin büyük bir bölümü bilinçsizce yapılan ilk yardım müdahalelerinden kaynaklanıyor, ilk yardımın son yardım olmaması için hasta ya da yaralıya doğru uygulamalar yapılması gerekiyor" dedi. İşte birçoğumuzun doğru bildiği o yanlışlar...
Olay yerinde telaş ve panik halinde yardım etme iç güdüsüyle yapılan ilk yardım uygulamalarının hastaların iyileşme sürecini uzatarak kalıcı hastalıklara sebep olabildiğini belirten Acil Tıp Uzmanı Dr. Yeşim Erçetin Özgürel, ilk yardım uygulamaları ile ilgili doğru bilinen yanlışları sıraladı:
BAYILAN KİŞİYE TOKAT ATILIR
Bayılma durumunda, bayılan kişiye tokat atmak yanlış bir uygulamadır. Kısa süreli bilinç kaybının sebebi kan basıncındaki düşüş, havasızlık, büyük üzüntü duyma, aşırı sevinme ve açlık olabilir. Bu yüzden baygın durumdaki hastanın ilk olarak nabzı ve solunumu kontrol edilmeli. Nabız ve solunum düzenli ise hasta sırt üstü yatırılıp ayakları yükseltilir ve hareketsiz bir şekilde yatması sağlanır. Sonrasında ise baygın kişinin kıyafetleri gevşetilerek kalabalık ve kapalı bir yerde duruyorsa sakin ve açık bir alana alınmalı. Açık alanda hasta hâlâ kendine gelmezse sağlık ekiplerine haber verilerek hastaneye yetiştirilmesi sağlanmalı.
EPİLEPSİ NÖBETİ GEÇİREN HASTAYA SOĞAN KOKLATILIR
Nöbet geçiren epilepsi hastaları kasılmalar ile kendilerine zarar verebilirler, bu yüzden önceliğiniz hastanın etrafındaki tehlikeli cisimleri uzaklaştırmak olmalı. Çünkü hasta bu cisimlere çarparak yaralanabilir. Dişlerinin arasına mendil ya da bez parçası konularak hastanın dilini ısırması engellenebilir. Kendi elimizle ağzını açmaya çalışılmamalı. Baygınlık ve nöbet geçiren kişilere kesinlikle soğan ve kolonya koklatılmamalı. Koklattığınız soğan ya da kolonya, hastanın nefes almasına engel olabilir. Genellikle epilepsi nöbetleri birkaç dakika içinde durur. Bu yüzden böyle bir durumla karşılaştığınızda beklemeli ve sağlık ekiplerine haber vermelisiniz.
ZEHİRLENEN KİŞİ KUSTURULUR
Midedeki zehirli maddenin kusturularak çıkartılmaya çalışılması hastaya daha büyük zararlar verebileceği için sindirim yoluyla zehirlenmelerdeki en temel ilk yardım yöntemi olan; ağzı suyla çalkalama işlemi yapılmalı. Zehirli madde ele temas etmişse el, sabunlu suyla yıkanmalı ve zehirlenen kişi kesinlikle kusturulmaya çalışılmamalı. Özellikle çamaşır suyu, tuz ruhu gibi yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmamalı. Kusturulma anında yakıcı madde yemek ve soluk borusuna zarar verir, hastanın durumu daha da kötüleşir. Hızlıca tıbbi yardım istenmeli.
NEFES BORUSUNDA KISMİ TIKANMA OLAN BİRİNİN SIRTINA VURULUR
Nefes almakta güçlük çeken ve kısmi tıkanma yaşayan birine hiçbir şekilde müdahale edilmemesi ve öksürmeye teşvik edilmesi gerekir. Ve tabii sırta vurmak isteyenleri de engellemeyi unutmamak lazım. Eğer öksürük yoksa kazazedeyi bir elle göğsünden destekleyin ve öne eğin.
YANIKLARA DİŞ MACUNU, SALÇA, YUMURTA VE YOĞURT SÜRÜLÜR
Öncelikle diş macunu tıbbi bir ürün değildir, kullanım amacı dışında kullanılmasını önermek doğru olmayacaktır. Isı ile oluşan yanıklarda kişi halen yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir. Hasta ya da yaralı, ıslak battaniye vb. ile sarılır ya da yuvarlanması sağlanarak yanma durdurulmaya çalışılır. Kimyasal yanıklarda, yanan bölgedeki giysiler çıkarılarak kimyasal maddenin deriyle teması kesilir. Yanan bölge bol, tazyiksiz akan suyla, en az 20-25 dakika yıkanır. Elektrik yanıklarında olabildiğince soğukkanlı ve sakin olunur. Hasta ya da yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilir. Sıcak çarpmasında hasta serin ve havadar bir yere alınır. Hastanın giysileri çıkarılır.
SOLUNUM OLSA DA KALP MASAJI YAPILIR
En çok yapılan yanlış ilk yardım uygulaması, solunumu olan kişiye kalp masajı yapılmasıdır. Kazazedenin kalbinin atıp atmadığı kontrol edilmeden hemen kalp masajına başlanmamalı. Normal solunumu olan kişiye kalp masajı yapılması durumunda çalışan kalp durur.
Bu arada eğer ilk yardım eğitimi almamışsanız ve size resmi kurumlarca ilk yardımcı sertifikası verilmemişse, sağlık görevlisi ya da doktor değilseniz bu yöntemi asla uygulamayın! Çünkü olumsuz bir tablo karşısında hukuken suçlu duruma düşebilirsiniz.
BURNU KANAYAN KİŞİ SIRTÜSTÜ YATIRILIR
Burun kanamalarında hastanın başını arkaya doğru yatırmak yerine hasta, başı hafifçe öne eğik olacak şekilde oturtulur. Burun kanatları sıkılarak 5-10 dakika baskı uygulanır. Burun kanadı üzerine, kanayan taraftan buz koyulabilir.
DONAN KİŞİ BUZ YA DA KARLA OVULUR
Filmlerde geçen klişe bir ilk yardım hatasıdır. Donma durumunda, hasta ılık bir ortama alınarak sakinleştirilir, kesin istirahate alınır ve hareket ettirilmez. Kuru giysiler giydirilir. Sıcak içecekler verilir. Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür. Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır. El ve ayak doğal pozisyonda tutulur. Isınma işleminden sonra halen hissizlik varsa bezle bandaj yapılır. El ve ayaklar yukarı kaldırılır ve tıbbi yardım istenir.
GÖZE HERHANGİ BİR CİSİM BATMIŞSA ÇIKARMAYA ÇALIŞILIR
Çünkü cismin gözün içine daha çok girmesine sebep olabiliriz. Bunun yerine cismi sabitleyip gözler birlikte hareket ettiğinden sağlam gözü de kapatarak doktora başvurulmalı.
BÖCEK VE YILAN SOKMALARINDA YARALI BÖLGEYİ EMMEK VEYA BAĞLAMAK GEREKİR
Eğer böyle yapılırsa zehir, müdahale eden kişiye geçebilir. Yaralı bölge bol su ve sabunla yıkanmalıdır. Bölge, kalp seviyesinin altında tutulur ve bölgeye soğuk uygulama yapılır.
HER BOĞULMA DURUMUNDA KALP MASAJI YAPILIR
Boğulmalar, yoğun dumana maruz kalma ya da suda fazlasıyla karşılaşılan tehlikeli durumlardır. Suda gerçekleşen boğulmalarda, solunum yollarına su kaçması ile spazm oluşur ve vücut solunum yollarını kapatır. Boğulan kişi sudan çıkarıldığında vücuttaki su boşaltılsın diye uğraşılmamalı. İlk olarak nabız, kalp atışları ve solunumu kontrol edilir. Problem olduğunda solunum ve kalp masajı uygulanır. Yalnız bu uygulama kesinlikle eğitim almış kişilerce yapılmalı. Aksi takdirde kişi hayatını kaybedebilir. Duman boğulmalarında da kişi açık havaya çıkarılır ve solunum güçlüğü varsa ağızdan ağza suni solunum yapılır.
Tabii kalp masajı uygulamasında sağlık görevlisi ya da doktor olmak, ilk yardım eğitimi almış olmak ve ilk yardımcı sertifikasına sahip olmak öncelikli koşul! Eğer bu özelliklere sahip değilseniz asla yapmaya kalkışmayın.