Giriş
Kayseri'de kazanlar yakıldı! Unutulmaya yüz tutmuş gelenek devam ettiriliyor: Lezzet ve şifa dolu gıdanın şenlikli yolculuğu
Anadolu'da harman zamanı kurulan kazanlarda buğdayın kaynatılmasıyla hedik hazırlanıyor. Yıllardır gelenek olarak yapılan bu işlem Kayseri'nin Develi ilçesinde devam ettiriliyor. Ata tohumu buğdayların kazanlarla buluşması ise ortaya görsel bir şölen çıkarıyor.
Anadolu'nun zengin kültürel mirası, zamanla modernleşmenin etkisiyle unutulan birçok gelenek barındırır. Köy düğünleri, imece usulü yardımlaşma gibi ritüeller; geçmişte toplumsal dayanışmayı güçlendiren önemli etkinliklerdi. Giderek unutulmaya yüz tutan geleneklerden bazıları ise Kayseri'de devam ettiriliyor. İşte tüm detaylar...
KAZANLAR ATEŞE VERİLDİ!
Kayseri'nin Develi ilçesinde de hedik kazanları kaynamaya başladı. Yaz aylarında Develi'nin kırsal mahallelerinden Şahmelik'te, kışın ise İstanbul'da yaşayan Çiftçi ailesi de atalarından miras kalan tohumlardan elde ettikleri buğdayları bulgur yapmak için bakır kazanlarda kaynatarak yüzyıllardır süregelen hedik geleneğini devam ettiriyor.
Yaklaşık 3 saat odun ateşinde kaynadıktan sonra yumuşamasıyla lezzetlenen buğdayı bakır kazanlardan indiren Çiftçi ailesi, buğdayı hedik olarak yemeye hazır hale getiriyor. Aile bireyleri, hedik kaynatıldığını duyarak gelen misafirlerine ve köydekilere ikramda bulunuyor.
Hedik olarak yenen buğdaydan kalan kısmını harmana seren aile, kuruyan hedikleri taş değirmene götürüp bulgur haline dönüştürüyor. Recep Çiftçi, AA muhabirine, hedik kaynatma geleneğini çocukluğunda her ailenin sürdürdüğünü ancak zamanla bunun unutulduğunu söyledi.
Çiftçi, şunları kaydetti:
"Bu gelenek aslında bitme aşamasındaydı, ben tekrar başlatmak istedim. Yaklaşık 10-12 yıldır böyle yapıyorum. Yüzyıllardır süregelen geleneği devam ettirmek istedim. Hediği kaynatıp ikram da ediyorum. Çoğunun evine artık hedik girmiyor. Çoğu insan kaynatmıyor. Çoğu bunu yapamadığı için ben bu gelenek devam etsin istedim. Hedik kaynattığımızda eşe dosta da haber veriyorum. Aslında biz herkesin gelmesini ve bu geleneği görmelerini istiyorum. Gelenlere hediğin tadına baktırıyoruz. Gelen insanlar geçmişi yad ediyor, hatıraları canlanıyor. Biz bunu ailece yapıyoruz."
Çiftçi, buğdayı bulgura dönüştürmeden hedik olarak yediklerini, sonrasında geleneksel usullere uygun bulgur haline getirdiklerini anlattı.
Ata tohumlarından elde edilen buğdayları bakır kazanlarda odun ateşinde kaynattıklarını belirten Çiftçi, "Dedelerimizden gelen tohumları tarlaya ekeriz, sonra çavdarını temizleriz. Ardından biçtirip, eletip, yıkatırız. Sonra kazanlarımıza koyup kaynatırız, hedik haline getiririz. Kuruttuktan sonra bulgur olması için taş değirmene gidiyoruz. Taş değirmende de bunun kabuğu soyuluyor. Kabuğu soyulduktan sonra dövülüyor. Bu şekilde bulgur elde ederiz."
Çiftçi, geleneksel usullere göre büyük emek harcayarak yaptıkları bulguru isteyen vatandaşlara sattığını sözlerine ekledi.
Recep Çiftçi'nin kardeşi Hava Alyanç da bu geleneğin yaşatılmasının mutluluk verici olduğunu söyledi. Hatıralarının canlandığını anlatan Alyanç, "Eskiden köylerde kazanlarla ocak kurardık, yerlere tandır eşerdik. Orada buğdayı, saman yakarak kaynatırdık. Herkes 350-400 kilogram kaynatırdı. Şimdi gençler bilmiyor. Köyde kaynatan bir Recep kaldı." dedi.
HEDİK NEDİR?
Hedik, Anadolu'nun özellikle kırsal bölgelerinde yapılan geleneksel bir yiyecektir. Genellikle buğday, mısır veya arpa gibi tahılların haşlanarak hazırlanmasıyla elde edilir. Hedik, uzun süre tok tutma özelliği nedeniyle geçmişte zorlu kış koşullarında ve tarım işçileri için önemli bir besin kaynağı olarak tüketilmiştir.
Günümüzde hedik, geçmişin bir mirası olarak özel günlerde, anma törenlerinde ve yöresel festivallerde yapılır ve büyük bir kültürel öneme sahiptir. Bu basit ama doyurucu yiyecek, Anadolu'nun geleneksel mutfak kültürünün zenginliğini yansıtan bir örnektir.
HEDİK TÜKETMEK FAYDALI MI?
Hedik tüketmek, geleneksel bir yiyecek olarak pek çok fayda sunar. Çünkü temel bileşenleri olan buğday, besin değeri açısından zengin tahıllardır. İşte hedik tüketmenin bazı faydaları:
- Yüksek Lif İçeriği: Hedik, özellikle tam buğday veya arpa kullanılarak yapıldığında yüksek lif içerir. Bu, sindirimi kolaylaştırır, bağırsak hareketlerini düzenler ve uzun süre tok kalmayı sağlar.
- Vitamin ve Mineral Zenginliği: Buğday, mısır ve arpa gibi tahıllar, B vitamini kompleksi, demir, magnezyum, çinko gibi mineraller açısından zengindir. Bu besin maddeleri, enerji üretiminden bağışıklık sisteminin güçlenmesine kadar birçok bedensel fonksiyonu destekler.
- Düşük Glisemik İndeks: Hedik, kompleks karbonhidratlardan oluşur ve bu nedenle kan şekerini hızlıca yükseltmez. Bu, kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olabilir ve özellikle diyabet hastaları için faydalıdır.
- Protein Kaynağı: Tahıllar, özellikle buğday, bitkisel protein kaynağıdır. Protein, kasların onarımı ve büyümesi için gereklidir ve hedik gibi gıdalar bu açıdan değerli bir besin kaynağıdır.
- Enerji Verici: Hedik, içerdiği karbonhidratlar sayesinde iyi bir enerji kaynağıdır. Özellikle fiziksel olarak yoğun çalışan kişiler için bu yiyecek, enerji ihtiyaçlarını karşılamada etkili olabilir.
HEDİK NASIL YAPILIR?
Malzemeler:
- 2 su bardağı buğday
- 6 su bardağı su
- Tuz
YAPILIŞI:
- Buğdayı iyice yıkayın ve üzerini geçecek kadar su ekleyip bir gece önceden ıslatın. Bu adım, buğdayın daha hızlı ve eşit şekilde pişmesini sağlar.
- Ertesi gün, suyu süzün ve buğdayı büyük bir tencereye alın. Üzerine 6 su bardağı su ekleyin ve yüksek ateşte kaynamaya bırakın.
- Kaynamaya başladıktan sonra ocağın altını kısın ve buğdayları kısık ateşte, ara ara karıştırarak yumuşayana kadar pişirin. Bu işlem genellikle 1-1,5 saat kadar sürer. Eğer su azalırsa gerektiğinde sıcak su ekleyebilirsiniz.
- Buğdaylar yumuşadıktan sonra isteğe bağlı olarak tuz ekleyin ve karıştırın.
- Hedik piştikten sonra tencereden alın, soğumaya bırakın ve servis yapın. Genellikle sade olarak tüketilir, ancak isteğe bağlı olarak üzerine tereyağı gezdirilebilir ya da yoğurtla birlikte servis edilebilir.