Kemal Sunal'ın ölüm yıldönümünde onun sinemasına yakından bakış

Kemal Sunal, ardında her biri defalarca izlenen 82 film, bir akademik çalışma ve milyonlarca hayran bıraktı. Biz de onu ölüm yıldönümü olan 3 Temmuz'da sinemasıyla anıyoruz...Kemal Sunal, 11 Kasım 1944'te İstanbul'un Küçükpazar semtinde doğdu. Sanata olan ilgisi Vefa Lisesi'nde okurken başladı. Felsefe öğretmeni Belkıs Balkır'ın aracılığı ile Kent Oyuncuları'na götürüldü. Pendik Tiyatrosu'nun kuruluşunda yer aldı. Bugün halen bir ekol olarak anılan Devekuşu Kabare'de, Ulvi Uraz Tiyatrosu'nda çalıştı.İLK ROLÜNDE SADECE GÜLDÜSunal'ın sinemaya geçişi de Devekuşu Kabare'deki akşam oyunu sayesinde olur. Bir gece ünlü yönetmen Ertem Eğilmez tiyatroya gelir, Dün Bugün oyununda onu izler. Yanında oturan Münir Özkul Ertem Eğilmez'e Bak Ertem dikkat et bu çocuğa, iş var bunda der. Eğilmez, Kemal Sunal'ın peşine düşer. Sunal, onun dikkatini çekmeyi başarmıştır. İlk başta sözsüz kısa bir rolde yer alır. Bir sahnede sadece gülmesi gerekiyordur. Öyle bir güler ki oyuncular dahil herkes güler. Eğilmez der ki, Sen gül, hep gül,. Ardından çekimlerde senaryo dışı replikler yazılır. Film büyük gişe yapar. Bu uzun, ince adamı seyirci de hemen fark eder.Tatlı Dillim, 1 Kasım 1972 tarihinde vizyona giren; yönetmenliğini ve yapımcılığını Ertem Eğilmez'in üstlendiği, senaryosunu ünlü Tiyatro Yazarı Sadık Şendil'in yazdığı, başrollerini Tarık Akan ve Filiz Akın'ın paylaştığı bir romantik komedi filmidir. Bu film, Kemal Sunal'ın ilk sinema filmi olarak Türk sineması tarihine yazılır...Sunal, 1974 yılında tiyatroyu bırakır ve tüm enerjisini sinemaya verir ve kısa sürede Kemal Sunal Güldürüsü kavramını oturtur. Bugün, halen Türk sinemasının en önemli oyuncularından biri sayılan ve hemen her gün bir kanalda görebileceğimiz Kemal Sunal, aslında temposu yüksek film maratonunu 1991 yılında tamamladı ve ondan sonra sadece 1999 yılında Propaganda filminde yer aldı ama Sunal, ne televizyon kanallarında ne de hayranlarının kalbinde hiçbir zaman ölmedi. 1990'larda, 2000'lerde televizyonda zap yapmış nesil çok iyi bilir ki, biz onu çok uzun yıllar pek çok kanalda aynı anda izledik.O yıllarda hemen hemen her gün her kanalda yeni bir Kemal Sunal filmi ile karşılaşıyorduk. Bazen limon satan bir öğretmen, bazen at yarışı oynayan memur, bazen karpuz satarken gol krallığına yükselen saf genç... Kimi zaman dürüst ve şaşkın banka veznedarı, başka zaman serseri kabadayı ikiz kardeş, bir başka kanalda ise Hababam Sınıfı'nda tarih öğretmenini çıldırtan İnek Şaban! Bazen Zübükzade İbraam, bazen Seferoğulları'nı dize getiren Tosun Paşa... Sunal, sinemayı bıraksa da akademik hayatından vazgeçmedi. 1995 yılında Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Televizyon-Sinema Bölümü'nden mezun oldu. Aynı fakültenin yüksek lisans programına devam etti ve tezini ise kendi üzerine yaptı; TV'de ve Sinemada Kemal Sunal GüldürüsüMarmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı öğretim üyelerinden Prof. Dr. Şükran Kuyucak Esen bu teze danışmanlık yaptı. Esen, daha önce de Türk sineması üzerine çalışmalara imza atmıştı. Türk sinemasının önemli yönetmenlerinden olan Ömer Kavur ile ilgili kitap da bunlardan biri.Kemal Sunal'ın kaybının ardından Kemal Sunal'ın TV'de ve Sinemada Kemal Sunal Güldürüsü adlı tezi OM Yayınevi'nden çıkarıldı. Bu kitapta Kemal Sunal'ın ağzından onun sinemasını okuma fırsatı bulduk. 1995 yılında tamamladığı tezin önsözünde Sunal şu sözleri sarf etmişti:Sayın Doç. Dr. Şükran Esen (*) danışmanlığında hazırladığım bu yüksek lisans tezinde, sinemaya verdiğim yirmi beş yılın satırbaşlarıyla bir özeti, sinemanın dünü ve bugünü ile ilgili görüşler yer almıştır. Kemal Sunal olarak kendi fikirlerimi değil, Kemal Sunal hakkında yazılanları araştırıp gün ışığına çıkarmayı, aynı zamanda bu dönemdeki Türk sinemasını genel olarak irdelemeyi hedefledim. Bu tezde, bilimadamlarının, sanatçıların, yazarların ve eleştirmenlerin görüşleri yer aldı. Çeyrek asırlık fiili hizmetten sonra Türk sinemasına bundan sonra yapacağım yeni filmlerle ve akademik çalışmalarla destek vermek dileğindeyim. (*) Prof. Dr. Şükran Esen, o dönemde doçentti. Sunal, ne yazık ki bu akademik çalışmasından sonra sadece 1999 yılında senaryosunu Sinan Çetin ve Gülin Tokat'ın yazdığı, yine Çetin'in yönetmen koltuğunda oturduğu Propaganda filmini çekebildi. 2000 yılında seyirci ile buluşan, yönetmenliğini Ali Özgentürk'ün yaptığı Balalayka ise yarım kaldı. Onun oynayacağı Necati karakterini Uğur Yücel devraldı. Çünkü biz onu 3 Temmuz 2000 tarihinde, Balalayka filminin çekimi için Trabzon'a gitmek üzere bindiği uçakta kalp krizi geçirmesi sonucu sadece 55 yaşında kaybettik. Kemal Sunal'ın uçak korkusunu herkes biliyordu. Çeşitli festivallerde, ödül törenlerine kara taşıtıyla yetişemeyen sanatçının uçak fobisi, yaşamı boyunca yenemediği bir korkusu olarak kaldı. 3 Temmuz 2000 tarihinde, Balalayka isimli filmin çekimleri için sanatçı arkadaşlarıyla bindiği Trabzon uçağında, kalkıştan hemen önce geçirdiği kalp krizi sonucu 55 yaşında öldü. Kemal Sunal bu tarihten önce yalnızca bir kere uçağa binmişti. 2 Nisan 1985 günü, Almanya turnesi için... O tarihten bu yana bir daha uçağa binmemişti.Türkiye'yi yasa boğan ölümü ardından Kemal Sunal için yazılan yazılar, onun ne kadar önemli bir oyuncu olduğunu ortaya koyuyordu. Türk gazeteci, akademisyen ve yazar Türker Alkan, Radikal'deki köşe yazısında Kemal Sunal'dan şöyle bahsediyordu:Kemal Sunal'ı başarıya ulaştıran ve halkın sevgilisi yapan tip, saf gözüken ama yeri gelince bir çarıklı erkân-ı harp kurnazlığı sergileyen; korkak görünen ama sırasında çok cesur olabilen; sömürülen ama zamanı gelince kendini sömüreni pes ettirecek yetenekleri olan; güreşte altta olmasına aldırmadan mücadelesini sürdüren bir karakterdi. Ayakları yere basardı. Uyumsuz, yabancılaşmış, şımarık, gösteriş düşkünü olan kişilere karşı sıradan insanların duyduğu tepkileri dile getirirdi. Filmlerinin bu kadar tutulması için bütün bunlar yeterli değil midir?Türk sosyolog, iletişim bilimcisi ve çevirmen; bir dönem Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi dekanı olan ve 2018 yılında kaybettiğimiz Prof. Dr. Ünsal Oskay, Kemal Sunal sineması için şunları söylemişti.Meddah, orta oyunu, Hacivat ve Karagöz çizgisinin devamıydı onun filmleri. Amaç: İğneli laflar söyleyerek sistemi eleştirmek ve halkın düşüncelerini en düzgün biçimde aktarmak... Türkiye'nin modernleşme sürecinin sonucudur. Modernleşme adına çok büyük maliyetler ve bedeller ödenmiştir. Birçok kişi şehirlere göç etmiş, geriye kalanlar ise yurtdışının yolunu tutmuştur. Bu dönemde ortaya Kemal Sunal çıktı ve halkın sesine tercüman oldu. Özelliği şudur: Sistemi eleştirirken, sistemin içinde kalmayı başarmıştır. Hiçbir zaman ne sistem tarafından dışlanmıştır ne de sistemi tanımazlıktan gelmiştir. Sınırı çok güzel çizmiştir. Örneğin aptalı ve sıradan insanı oynarken suçlu olarak hep kendini eleştirmiş ve bunu yaparken de hiçbir zaman müşterisiz kalmamıştır.Sinema Eleştirmeni Tunca Aslan da Kemal Sunal sinemasını şu şekilde anlatıyordu:Üç değişik Kemal Sunal vardı... Hababam Sınıfı filmleriyle başlayan süreçteki 'tipik'; televizyon dizilerindeki 'atipik' ve Polizei'den Abuk Subuk Bir Film'e, Düttürü Dünya'dan Katma Değer Şaban'a açılan, sinemamızın yüzakı filmlerinden oluşan yelpazedeki gerçek 'sanatçı' Kemal Sunal.Onun sinemasında yönetmen koltuğunda çok önemli isimler vardı; Zeki Ökten, Atıf Yılmaz, Ertem Eğilmez, Kartal Tibet, Memduh Ün, Şerif Gören! Kalbi izin verseydi çok daha fazla sanat filmi çekme fırsatı olacaktı... Türk sinemasının büyük oyuncusu Kemal Sunal, aramızdan ayrılışının 22. yılında, 3 Temmuz 2022 Pazar günü saat 12:00’de, Zincirlikuyu Kabristanı’ndaki mezarı başında ailesi tarafından okutulan dua ile anıldı.Haberi okumak için tıklayın: Kemal Sunal mezarı başında anıldıKemal Sunal sinemasında sadece güldürü yoktu, güldürünün içinde dram da yer aldı. Komedi-dram türündeki bu filmlerde kimi zaman ağlanacak halimize güldük. İşte Kemal Sunal sinemasında güldürünün önüne geçen bazı filmler...DAVACI, 1986Yönetmen: Zeki ÖktenOyuncular: Kemal Sunal, Savaş Yurttaş, Güzin Özipek, Yavuzer Çetinkaya, Demet AkbağSenaryo: Umur BugayGörüntü Yönetmeni: Orhan OğuzYapımevi: Cem Film (Yahya Kılıç)1986 yapımı Davacı filminde, bir hayvan sürüsünün komşu bahçesine girmsi nedeniyle açılan davanın 7 yıl boyunca sonuçlanmayan güldürüsü ele alınır. Yaşanmış bir hikayeden yol çıkan bu filmde adalet mekanizmasının ne denli yavaş işlediği anlatılır.Bursa'nın Yenişehir ilçesinde çekilen filmde kırsal kesimde yaşayan inatçı ve saf insanları yaşadıkları olaylar anlatılır. Hayvan sürüsünün komşu bahçesine girmesiyle başlayan dava süreci yedi yıldan beri sürmektedir. Taraflar açtıkları davada vazgeçmemekte ısrar ederler.DAVACI FİLMİ OYUNCULARIKemal Sunal: YunusSavaş Yurttaş: AhmetGüzin Özipek: HaticeSerra Yılmaz: Ahmet`in karısıNecati Bilgiç: DursunBahri Selin: Yunus´un babasıGülümser Gülhan: NazlıDemet Akbağ: Dursun`un karısıErkan Can: Seyyar SatıcıYavuzer Çetinkaya: KöfteciAli Cağaloğlu: Hakim Yönetmen: Kartal TibetOyuncular: Kemal Sunal, Melike Zobu, Yavuzer Çetinkaya, Yaman Okay, İhsan YüceSenaryo: Osman F. Seden, Kartal TibetGörüntü Yönetmeni: Orhan OğuzMüzik: Cahit BerkayYapımevi: Uğur Film (Memduh Ün)Cevat Fehmi Başkurt'un, Buzlar Çözülmeden adlı oyunundan uyarlanan 1986 yapımı komedi ve dram türündeki bu filmde tımarhaneden kaçıp bir kasabada rastlantı sonucu kaymakam olan iki delinin öyküsü işlenir. Bolu'nun Elmalık köyünde çekilen filmde, kışın hüküm sürdüğü ve karın yolları kapadığı bir kasabaya beklenen kaymakam ve savcı sonunda ulaşmayı başarırlar. Hemen icraata başlayan kaymakam kasabadaki üçkağıtçılara ve bozuk düzene karşı büyük bir mücadele başlatır.Çünkü karla kapanan yolları fırsat bilen kişiler karaborsacılık ve tefecilik yaparak halkı sömürmeye başlamışlardır. Karaborsacılık ve tefecilik kasabada halkı perişan eder. Buna itiraz edenleri ise eşkıya şiddetle bastırır. Hastaneden kaçan iki deliyi halk, beklenen kaymakam ve hakim sanar. Halkın kendilerini kaymakam ve hakim sanması üzerine onlar da bu rolleri benimser. Kısa süre sonra tefeci ve karaborsacılar ile deli kaymakam arasında amansız bir mücadele başlar.DELİ DELİ KÜPELİ FİLMİ OYUNCULARIKemal Sunal- Deli kaymakamMelike Zobu- Casus HaticeYaman Okay- Eşkıya YılanoğluReha Yurdakul- Avukat Şeref HaktanırYavuzer Çetinkaya- Deli hakimİhsan Yüce- Deli çavuşSırrı Elitaş- Tefeci Mahmut AğaRenan Fosforoğlu- Tahrirat Katibi ŞükrüUluer Süer- Tüccar Hacı KaramuratoğluFatoş Sezer- Çukurovalı Çengi AfetErol Özkök- FırıncıHakkı Kıvanç- KomutanHakkı Üstün- Başhekim Süleyman Yönetmen: Memduh ÜnOyuncular: Kemal Sunal, Nilgün Saraylı, Reha Yurdakul, Fatoş Sezer, Ece AltonSenaryo: Fatma GirikGörüntü Yönetmeni: Orhan OğuzMüzik: Cahit BerkayYapımevi: Uğur Film (Memduh Ün)Filmde, bir ayakkabı boyasıcıyla sandalın içinde bulup büyüttüğü ve sonradan artist olan bir kızın öyküsü anlatılır.Kemal Sunal geçinmek için ne iş olsa yapan futbol meraklısı, Beşiktaş'a aşık, kara kartallı kasketini başından eksik etmeyen bir gençtir. Ekmeğini taştan çıkartan delikanlı, Galatasaraylı bir arkadaşına ait olmasına karşın siyah-beyaz renklerde boyadığı sandalın içinde, kundakta bir bebek bulur. Defalarca denemesine karşın bebeği kimseye bırakamayınca, yanına alır, sevgiyle büyütür.GARİP FİLMİ OYUNCULARIKemal Sunal: KemalEce Alton: FatoşNilgün Saraylı: NesrinFatoş Sezer: Naci Akman'ın EşiReha Yurdakul: Kemal'in ArkadaşıSevil Üstekin: Ev Sahibi Şaheser HanımAslan Altın: Naci AkmanTuncer Sevi: Kemal'in Galatasaraylı ArkadaşıNecdet Yakın: 13 Çocuğu Olan AdamOsman F. Seden: YapımcıYüksel Gözen: Bakkal Yönetmen: Zeki ÖktenOyuncular: Kemal Sunal, Şehnaz Dilan, Yaman Okay, Kerem Yılmazer, Fatoş SezerSenaryo: Umur BugayGörüntü Yönetmeni: Orhan OğuzYapımevi: Şeref Film (Şerafettin Gür)Filmde, ekononik bunalım nedeniyle savaş veren iş çevrelerinin öyküsü anlatılır. Büyük bir işhanında çaycı olarak çalışan Yoksul, tecrübeli, saf ve iyi niyetli bir adamdır. Çay ocağının sahibi Süleyman onun iyi niyetindne her konuda yararlanır. Aynı iş hanında tekstil atölyesinde çalışan aşık olduğu kız da Yoksul'un temiz duygularıyla oynar ve ondan ödenmeyen borçlar alır. Bir gün bir iş yeri sahibi olan Kerim Bey Yoksul'a nasıl davranması gerektiği hakkında öğüt verir. Yoksul'un yaşadığı bu olaylar çok sıradan gözükse de aslında tüm rolleri değiştirecek bir güce sahiptir. Başrolünü emal Sunal'ın oynadığı Yoksul filmi demir işlemeli merdivenleri, geniş koridorları ve bir oteli andıran odalarıyla Abud Efendi Han'da çekilmiştir. Yönetmen: Orhan AksoyOyuncular: Kemal Sunal, Özlem Onursal, Füsun Demirel, Nevzat Okçugil, Uluer SürerSenaryo: Orhan AksoyGörüntü Yönetmeni: Abdullah GürekYapımevi: Uğur Film (Memduh Ün)Sulhi Dölek'in Kiracı adlı romanından uyarlanan filmde, fakir ve evli bir adamın ev bulmak için verdiği mücadelenin güldürüsü işlenir. Kerim geçim sıkıntısı çeken bir devlet memurudur. Evinde 3 çocuğu, karısı, ve bir de kayınvalidesi ile yaşayan Kerim ev sahipleriyle dertlidir. Aylığının yarısını ev kirasına verirken, bir de ev sahibinin sürekli kira zammı istemesinden iyice bunalmıştır. Yaşadığı geçim zorluğu nedeniyle ev alamaz ama sonunda ev sahibinin türlü dalaverelerine dayanamayan Kerim çareyi başka bir eve taşınmakta bulur.KİRACI FİLMİ OYUNCULARIKemal Sunal - KerimÖzlem Onursal - SühendanNurettin Şen - Kerim'in bacanağıTayfun Çorağan - HüsnüFüsun Demirel - PerihanMustafa Suphi Baltacı - TahirNevzat Okçugil - Kerim'in kaynanasıUluer Süer - Hacı BeyBaykal Kent - Müteahhitten kazık yiyen otobüsteki adamArap Celal - BakkalRenan Fosforoğlu - Rafet BeyAdem Taşay - Hacı Bey'in oğlu Metin Yönetmen: Zeki ÖktenOyuncular: Kemal Sunal, Jale Aylanç, Ayberk Çölok, Orhan Çağman, Selçuk Uluergüven, Cezmi BaskınSenaryo: Umur BugayGörüntü Yönetmeni: Aytekin ÇakmaçıMüzik: Tarık ÖcalYapımevi: Şeref Film (Şerafettin Gür)Kemal Sunal'a 1989 yılında gerçekleştirilen 2. Antalya Film Şenliği'nde En İyi Oyuncu ödülünü kazandıran bu film, aynı yıl sinema yazarlarının geleneksel seçimleri sonucunda en iyi üç filmden biri seçildi. Filmde, Kemal Sunal'ın canlandırdığı Dütdüt Mehmet karakteri, Ankara'da pavyonda geceleri klarnet çalan bir müzisyendir. Gecekondu mahallesinde karısı Gülsüm, üniversiteli kızı Mükerrem, küçük kızı Fatma ve özürlü oğlu Doğan ile birlikte derme çatma bir evde yaşar. Evin sahibi olan kayınbiraderi Osman paragöz bir insandır ve evi satmak ister.1980'li yılların atmosferini çok iyi bir şekilde yansıtan Düttürü Dünya, Yılmaz Güney'in Umut adlı Yeni Gerçekçi filminden sonra bu akımın Türkiye'de çekilmiş en önemli ikinci filmi sayılır.DÜTTÜRÜ DÜNYA FİLMİ OYUNCULARIKemal Sunal - Dütdüt MehmetJale Aylanç - GülsümCezmi Baskın - RıfatErdal Gülver - OsmanAyberk Çölok - Pehlivan RecepGüzin Çorağan - MehtapOrhan Çağman - Faik AmcaSelçuk Uluergüven - NecipYaşar Cemil Akın - CabbarBirsen Dürülü - MükerremSema ÖnürŞebnem Gürsoy - Serapİhsan YüceZaim Güvenç - Doğan