Giriş
Kıdem tazminatına asgari ücret etkisi! İhbarı da yükseltti
1 Ocak itibarıyla milyonlarca çalışanın ve emeklinin alacağı ücretlerde artış oldu. Bu artışlar aynı zamanda çalışanın sigortası niteliğindeki kıdem tazminatını da yukarı çekti. 1 yıllık en düşük kıdem ve en yüksek kıdem yükseldi. İhbar tazminatı da maaşlara paralel yükseldi.
Çalışanların yedek akçesi niteliğindeki kıdem tazminatı, son işyerinde çalışılan her tam yıl için 30 günlük son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Tazminatın alt limiti asgari ücret belirliyor. Asgari ücret 1 Ocak itibarıyla yüzde 30’luk artışla brüt 26 bin 5 liraya çıkmıştı. Yani en düşük tazminatta bu tutar baz alınıyor. Kıdem tazminatının 1 yıl için en yüksek tutarını ifade eden tavan ise memur maaş katsayısına göre belirleniyor. Diğer bir deyişle memur maaşındaki artışa endeksli bir kıdem tavanı var ve 6 ayda bir güncelleniyor.
10 YIL ÇALIŞANDA NE KADAR ARTTI?
3 Ocak’ta enflasyonla memur maaş artışı yüzde 11.54 olmuştu. Böylece 1 Temmuz-31 Aralık 2024 tarihleri arasında 41 bin 828 lira olarak uygulanan kıdem tazminatı tavanı 46 bin 655 liraya çıktı. Her yıl için yaklaşık 5 bin liralık bir artış oldu. 10 yıl aynı işyerinde çalışıp bu yıl ayrılacak olanlara 47 bin 943 lira fazla yani 463 bin 393 lira tazminat ödenecek.
10 yıl aynı işyerinde çalışan asgari ücretli ise geçen yıla göre bu yıl yaklaşık 60 bin lira fazla yani 258 bin 288 lira net tazminat alacak. Bu kişi aralıkta işten ayrılmış olsaydı eline 198 bin 610 lira geçecekti.
BURADA TAVAN UYGULANMIYOR
İhbar tazminatında ise tavan sınırı bulunmuyor. Brüt maaş ne kadarsa ona göre hesaplanıyor. Burada önemli olan ihbar süresi. 10 yıl çalışması olan kişiye 56 gün üzerinden ihbar tazminatı ödeniyor. İşe girdiği günden itibaren 6 ay geçmemiş olan işçiye 2 haftalık, 6 ay-1.5 yıl arası çalışanlara 4 haftalık, 1.5-3 yıl arası çalışanlara 6 haftalık, 3 yılın üzerinde çalışanlara 8 haftalık ihbar ödeniyor.
Bugün 50 bin lira brüt ücreti olup da 10 yıllık çalışma süresi dolanlar kendi isteği dışında işten çıkarılırsa 56 gün için 78 bin 624 lira ihbar tazminatı alabilecek.
EMEKLİLİK VE EYT HAKKIYLA İSTİFA EDERKEN DİKKAT!
Çalışanlar, işten çıkarılmadan kendi istekleriyle ayrıldıkları durumda da kıdem tazminatı elde edebiliyor. Bunlardan biri de emeklilik. Emeklilikte ise dikkat edilmesi gereken tarihler var. 8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduran yani yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren işçiler, SGK’dan ‘yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmiştir’ yazısını alarak işyerine verip, istifa ederse kıdem tazminatı alabiliyor. 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 arasında sonra sigortalı olanların önünde ise iki seçenek var. Seçeneklerden birincisi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim. Bu şartları tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşında emekli oluyor.
7000 GÜNLE DE MÜMKÜN
Seçeneklerden ikincisi 7000 prim gün süresi. 7000 günü tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşını doldurmak koşuluyla emekli olabiliyor. Dolayısıyla burada sigortalılık süresi aranmıyor. 19 yıl 5 ay 10 gün prim ödeyenler SGK’dan yazı alarak çalıştığı yerden istifa ederek kıdem tazminatını yasal olarak alabilir. 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenlerde ise aranan prim gün sayısı 5400 olacak (her yıl 100 gün artarak 4500’den 5400’e çıkacak). EYT kapsamına girenler de primlerini tamamladıkları tarihte emekli olabiliyor. Bu kapsamda olan yaklaşık 2 milyon kişi bulunuyor. EYT’den faydalananlar da istifa ederek kıdem tazminatlarını alabilecek.
KAÇ KEZ ALINABİLİR?
Emekli olup, emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, tekrar emekli olamayacağından ‘emeklilik gerekçesiyle’ kıdem tazminatı alamıyor. İşten çıkarma, geçerli nedenle (maaşın geç ödenmesi ve mobbing-psikolojik baskı gibi) sözleşme feshi, en az 1 yıllık çalışma süresinin olması gibi normal bir işçiyle aynı kurallara tabi olarak tazminat alabilirler.
Diğer yandan kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşlarını kestirip çalışmaya devam eden emekliler, yeniden emeklilik dilekçesi vererek, emeklilik sonrası sürelerin tazminatını da alabilir.