Kıdem tazminatına zam! İşte en düşük ve en yüksek ücret

Çalışanların sigortası niteliğindeki kıdem tazminatı, son işyerinde çalışılan her tam yıl için 30 günlük son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Tazminatın alt limiti asgari ücret belirliyor. Asgari ücret 1 Ocak itibarıyla yüzde 55’lik artışla brüt 10 bin 8 liraya çıkmıştı. Yani en düşük tazminatta bu tutar baz alınıyor. Kıdem tazminatının 1 yıl için en yüksek tutarını ifade eden tavan ise memur maaş katsayısına göre belirleniyor. Diğer bir deyişle memur maaşındaki artışa endeksli bir kıdem tavanı var ve 6 ayda bir güncelleniyor. En düşük kıdem net 9 bin 932 liraya en yüksek kıdem ise 19 bin 830 liraya çıktı.. Emekli olup, emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, tekrar emekli olamayacağından ‘emeklilik gerekçesiyle’ kıdem tazminatı alamıyor. İşten çıkarma, geçerli nedenle (maaşın geç ödenmesi ve mobbing-psikolojik baskı gibi) sözleşme feshi, en az 1 yıllık çalışma süresinin olması gibi normal bir işçiyle aynı kurallara tabi olarak tazminat alabilirler. Diğer yandan kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşlarını kestirip çalışmaya devam eden emekliler, yeniden emeklilik dilekçesi vererek, emeklilik sonrası sürelerin tazminatını da alabilir. Artışların geçen yıla göre ne kadarlık bir fayda sağladığını örneklerle açıklayalım. Örneğin; 8 bin 506 bin lira net asgari ücretle çalışan bir kişinin ‘aynı işyerinde’ 15 yıl çalışması varsa bu yıl EYT’den emekli olup işten ayrıldığında veya kendi iradesi dışında çıkartıldığında net 149 bin lira tazminat alacak. Aynı çalışan 1 Ocak’tan önce işten ayrılıp kıdeme hak kazansaydı 96 bin 399 lira kıdem tazminatı alacaktı. Yani bu çalışanın cebine bu yıl 52 bin 690 liralık fazladan para girecek. İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden ödenir. Bir yıldan artan sürelerde oranlanarak hesaplamaya dahil ediliyor. Tazminat hesaplanırken ücretin yanı sıra, düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatler (yol parası, yemek parası, düzenli ikramiye ve primler gibi) dikkate alınıyor. BAŞLANGIÇ ÖNEMLİÇalışanlar, işten çıkarılmadan kendi istekleriyle ayrıldıkları durumda da kıdem tazminatı elde edebiliyor. Bunlardan biri de emeklilik. Emeklilikte ise dikkat edilmesi gereken tarihler var. 8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduran yani yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren işçiler, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) ‘‘yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmiştir’ yazısını temin ederek işverene verip, istifa ederse kıdem tazminatı alabiliyor. 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 arasında sonra sigortalı olanların önünde ise iki seçenek var. Seçeneklerden birincisi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim. Bu şartları tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşında emekli oluyor. İkincisi ise 7000 gün prim ödeme süresi. 7000 günü tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşını doldurmak koşuluyla emekli olabiliyor. Dolayısıyla burada sigortalılık süresi aranmıyor. 19 yıl 5 ay 10 gün prim ödeyenler SGK’dan yazı alarak çalıştığı yerden istifa ederek kıdem tazminatını yasal olarak alabilir. 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenlerde ise aranan prim gün sayısı 5400 olacak (her yıl 100 gün artarak 4500’den 5400’e çıkacak). EYT hakkıyla emekli olacak yaklaşık 4.7 milyon vatandaş da yasa çıktıktan sonra kıdem tazminatı hakkı elde edebilecek. Bu kişilerin de SGK’dan ‘emekli olabilir’ yazısı aldıktan sonra işyerine bildirmesi gerekiyor. EYT’den emeklilik hakkı elde eden ancak emekli maaşı bağlatmayanlar da kıdemlerini dilerse alıp işveren de kabul ederse aynı yerde devam edebilecek. Kadın işçilerin evlilik nedeniyle işten ayrılması durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödeniyor. Bu haktan yararlanılabilmesi için iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması ve feshin gerekçesinin ‘evlilik’ olduğunun açıkça belirtilmesi şart. Erkekler de askere giderken işten ayrılıp kıdem tazminatlarını alabiliyor. Buna bedelli askerlik de dahil.